دکتر حامد حاجی‌حیدری؛ سخنرانی در مرکز رشد دانشگاه امام صادق ع
▬ جانب اول: روش‌های مرسوم علوم اجتماعی، که با فرض کاوشگر انسانی ساخته شده‌اند، با عدم دقت، کندی، و گران‌قیمتی مواجه هستند، و نمی‌توانند، «یقین لازم» را به بار آورند. این نارسایی، نهایتاً در فلسفه علم هفتاد سال نخست سده بیستم، فیلسوفان و عالمان علوم اجتماعی را، هر یک به اندازه‌ای، متقاعد به «ضد روش» کرد. این‌که روش معتبر یا کاملاً معتبری برای شناخت وجود ندارد.
▬ در جانب دوم: علوم شناختی که نتایج شناخت‌ناگروانه در فلسفه و علوم انسانی غالب سده بیستم را از درون متناقض می‌یابند، فرض وقوع شناخت را به اتکاء همین گفتگوی فصیحی که هم‌اکنون با یکدیگر داریم، نمی پذیرند و نقطه عزیمت تازه دانش را در فرض وقوع فی‌الجمله شناخت (Cognition) اعلام کردند. در همین ارتباط، علوم اجتماعی محاسباتی، بر این باور است که شناخت‌ناگروی‌های متداول در پسامدرنیسم و پساختارگرایی متداول در نیمه فرجامین قرن بیستم، با حذف محدودیت‌های کاوشگر انسانی با کاوشگر ماشینی داده‌ها قابل کمرنگ شدن است؛ به این معنا که با وجود ماشین‌های محاسبه‌گر، که می‌توانند عمل‌گرهای منطقی را به طور نامحدود و تکراری به انجام برسانند، مدل‌سازی‌های لازم در علوم اجتماعی می‌توانند با هر سطح از پچیدگی به «هر میزان لازم از دقت» دست یابند.
▬ مطلب سوم: ولی اکنون، روند شتابان جایگزینی فنون داده‌کاوی به جای روش‌های مرسوم علوم اجتماعی با فقدان داده‌های رقومی در برخی موضوعات مواجه هستند، و این، روند پیشرفت علوم اجتماعی محاسباتی را با محدودیت مواجه کرده است. صداهای واقعی در زیست راستین اجتماعی وجود دارند که در قرارگاه‌های دیجیتال غایب هستند، و دقیقاً به همین دلایل است که تعمیم افکارسنجی‌های متکی به داده‌های شبکه‌های اجتماعی به کل جامعه با دشواری نظری مواجه است. فی‌المثل، تنها پنج درصد ایرانی‌ها در توییتر حضور دارند، یا تنها ۷۰ درصد از مردم لااقل در یک شبکه اجتماعی حاضر هستند، که توزیع سنی و تحصیلی و طبقاتی و شهری و روستایی آن‌ها نیز یکدست نیست. پس در کاربست «داده‌های نام‌زدوده» حاصل از این پایگاه‌های داده در تحقیقات اجتماعی دشواری پدید آمده است.
▬ مطلب چهارم: راه‌حل چیست؟ راه‌حل ایجاد «پروفایل‌های شخصی نام‌زدوده» است به نحوی که مجموع داده‌های افراد خاص طی یک فرآیند ایمن و اخلاقی، تأکید می‌کنم، طی یک فرآیند ایمن و اخلاقی، و مجدداً تأکید می‌کنم، طی یک فرآیند ایمن و اخلاقی، در یک پلتفرم یکپارچه تلفیق شود، تا هم داده‌ها به صورت طولی و در تقاطع با همه ویژگی‌های شخصی قابل کاوش گردد، و هم روند تکمیل، بازیابی و استفاده از داده‌های اجتماعی تسریع شود، و همچنین امکان مستمر تمام‌شماری‌های سریع، ارزان، و دقیق میسرتر از پیش گردد.
▬ مطلب پنجم: نهایتاً، و علاوه بر تأکید مجدد بر لزوم کدهای اخلاقی صریح با «امکان ضمانت اجرای کافی» و «امکان تحقق آزمون‌شده»، تأکید می‌کنیم که این نوع از علوم اجتماعی محاسباتی و دقیق، مطلقاً برای به بند کشیدن اراده‌های انسانی وضع نمی‌شود، بلکه باید برای تسهیل بازاندیشی انسانی برای گشایش آینده‌ای اخلاقی‌تر به کار رود.
مآخذ:سخنرانی در مرکز رشد دانشگاه امام صادق ع در بیستم بهمن ۱۳۹۹
هو العلیم
