برداشت آزاد از محمود متوسلی؛ فقط ایدهای برای تأمل بیشتر
▬ نظریه رشد متوازن روزنشتاین رودن (۱۹۰۲- ۱۹۸۵) یا نظریه فشار همهجانبه، به معنی برنامهریزی جامع و کامل سرمایهگذرای برای حذف موانع موجود بر سر راه کشورهای در حال توسعه است. این نظریه عامل رشد مداوم اقتصادی را وجود یک حداقل سرمایهگذاری میداند.
▬ به عقیده او، بر مبنای اصول تقسیم بینالمللی کار باید نیروی کار به مناطقی که سرمایه وجود دارد، هدایت شود. سرمایه باید به مکانی که نیروی کار فراوانی دارد انتقال یابد. حرکت نوع اول بیانگر مهاجرت و حرکت نوع دوم صنعتیشدن را به همراه دارد. از آنجا که مهاجرت مشکلات و دشواریهای فراوانی را در بر خواهد داشت، گزینه صنعتیشدن مقبولیت بیشتری دارد.
░▒▓ صنعتیشدن
▬ رودن، شیوه جدید و تجدیدنظر شدهای برای صنعتیشدن مناطق اروپای شرقی و جنوبشرقی ارائه میکند که بر سرمایهگذاری بینالمللی یا جریان سرمایه و وامدهی مبتنی است. از آنجا که اصول تقسیم کار بینالمللی، کاربری را در این مناطق فرض مسلم میگیرند با تأسیس صنایع بزرگ در این مناطق موافق هستند. صنایع سنگین موجود در امریکا، انگلستان، آلمان، فرانسه و سوییس میباید بخشی از نیازهای این مناطق را تأمین کنند. این شیوه صنعتیشدن تقریباً هیچگونه سابقه تاریخی ندارد.
░▒▓ تراستها و صرفههای خارجی
▬ روزنشتاین رودن معتقد است که صنعتیشدن در این مناطق باید همچون یک بنگاه بزرگ یا یک تراست برنامهریزی شود. او در استدلالهای خود بر جنبه صرفههای خارجی تأکید کرده، تولید خالص نهایی اجتماعی را درنظر میگیرد. اهم دیدگاههای وی در این زمینه را میتوان به شرح زیر خلاصه کرد:
• اولین قدم جهت صنعتیشدن فراهم کردن نیروی کار ماهر و آموزش دیده است.
• مهمترین بحثی که روزنشتاین رودن برای شکلگیری طرحهای صنعتی در مقیاس بزرگ بیان میکند به صنایع مکمل مربوط است.
• روزنشتاین رودن این مورد را به عنوان صرفههای خارجی مورد توجه قرار میدهد.
• در سیستمی که صنایع مختلفی در آن ایجاد میشود دو نوع صرفههای اقتصادی خارجی وجود دارد: صرفههای خارجی مارشالی که به بنگاههایی که منافعی را به دلیل رشد کل صنعت (داخل گروه صنعتی خاص) دریافت میکنند، مربوط میشود. دومین نوع صرفههای خارجی اقتصادی زمانی پدید میآید که بنگاههای فعال کشور، از منافع رشد مجموعه صنایع و گروههای صنعتی منافعی به دست میآورند.
• نهادهای موجود بینالمللی و نهادهای سرمایهگذار برای انجام فعالیتهایی که به لحاظ تولید خالص نهایی خصوصی سودآور نیستند انگیزهای ندارند، هر چند که این فعالیتها از نظر تولید خالص نهایی اجتماعی سودآور باشند.
• از آنجا که در شرق و جنوب شرقی اروپا جمعیت مازاد از بخش کشاورزی خارج میشود، بنابراین کاهش ارزشی در این بخش وجود نخواهد داشت و صرفههای خارجی صنعتیشدن در محاسبات سودآوری وارد خواهند شد.
░▒▓ رشد متوازن
▬ روزنشتاین رودن، معتقد است صنایع اساسی محدود به برخی امکانات رفاهی عمومی نمیشود. اگر سرمایهگذاری در صنایع اساسی طرفدار داشته باشد، بر اثر کارکرد ضریب فزاینده به طور طبیعی سرمایهگذاری بیشتری حاصل خواهد شد. مطلوب است که سرمایهگذاری در شرق و جنوب شرق اروپا متکی بر منابع مالی خود مناطق باشد. صادرات این مناطق باید از صنایع تبدیلی و محصولات صنایع سبک تشکیل گردد. این کشورها ممکن است قسمتی از سهم خود در گسترش اقتصاد جهانی را به شکل تقاضا برای فراغت بیشتر قبول کنند.
▬ نظریه توسعه اقتصادی روزنشتاین رودن، بر اساس فرضیات واقعیتری در خصوص مفهوم تقسیمناپذیر بودن توابع تولید استوار است. وی معتقد است که ساز و کار قیمتگذاری در کشورهای در حال توسعه، به علت تعامل و کارکرد عوامل اقتصادی و غیراقتصادی فراوان، با مشکلات زیادی رو به رو است. لازم است ابزار مناسب دیگری بجز ساز و کار قیمتها طراحی شود.
▬ اندازه بزرگ بنگاه با فرض تقسیمناپذیری و بازدهی فزاینده مطرح میگردد. نکته دیگر قابل بحث از دید رودن به صنایع ایجاد شده برمیگردد. اگر تولیدات این صنایع نتواند بازار لازم را به دست آورد، ریسک سرمایهگذاری افزایش مییابد. لیکن با شکلگیری صنایع مکمل یکدیگر از جانب تقاضا، ریسک تقاضا برای محصولات کاهش مییابد.
▬ سرمایهگذاری نیازمند حجم بالایی از پسانداز است که در کشورهای توسعهنیافته به علت پایین بودن سطوح درآمدی، دستیابی به آن مشکل است.
مآخذ:...
هو العلیم