برداشت 
آزاد از مرحوم علامه محمد تقی جعفری در «شرح نهج‌البلاغه»؛ فقط ایده‌ای برای تأمل بیشتر
• حاشیه خطبه بیست و ششم نهج‌البلاغه:
---------------------------------------
خطبه بیست و ششم نهج‌البلاغه: انّ اللّه بعث محمّدا صلىّ اللّه علیه و آله و سلّم نذیرا للعالمین و امینا على التّنزیل، و أنتم معشر العرب على شرّ دین و فى شرّ دار. منیخون بین حجارة خشن و حیات صمّ، تشربون الكدر و تأكلون الجشب، و تسفكون دمائكم و تقطعون ارحامكم، الأصنام فیكم منصوبة و الآثام بكم معصوبة
خداوند متعال محمد صلّى اللّه علیه و آله را تبلیغ كننده بر عالمیان و امین براى فرستادن قرآن و رسالت مبعوث نمود و در آن حال، شما گروه عرب داراى بدترین دین و در بدترین جامعه زندگى مىكردید. سكناى شما در میان سنگهاى سخت و مارهاى ناشنوا بود. آب‌هاى تیره می‌آشامیدید و غذاى خشن مىخوردید و خونهاى یكدیگر را مىریختید. و از خویشاوندان خود قطع رابطه مىنمودید. بتها در میان شما براى پرستش نصب شده و گناهان و انحرافات سخت به شما بسته بود.
---------------------------------------
░▒▓ آیاتى كه دلالت بر عمومیت رسالت پیامبر اسلام (ص) بر همه «جهانیان» دارند:
۱. أَ كانَ لِلنَّاسِ عَجَباً أَنْ أَوْحَینا إِلى رَجُلٍ مِنْهُمْ أَنْ أَنْذِرِ النَّاسَ (یونس/۲)
آیا براى مردم موجب شگفتى است كه به مردى از آنان وحى كردیم كه مردم را تبلیغ نما.
توضیح: كلمه «ناس» اسم جمع است كه اگر با الف و لام آورده شود، دلالت بر عموم دارد.
۲. تَبارَكَ الَّذِی نَزَّلَ الْفُرْقانَ عَلى عَبْدِهِ لِیكُونَ لِلْعالَمِینَ نَذِیراً (الفرقان/۱)
پاكیزه خداوندى كه قرآن را بر بندهاش نازل نمود كه تبلیغ كننده جهانیان بوده باشد.
۳. وَ ما أَرْسَلْناكَ إِلَّا كَافَّةً لِلنَّاسِ بَشِیراً وَ نَذِیراً (سبأ/۲۸)
و ما تو را نفرستادیم مگر براى بشارت و تهدید همه انسان‌ها.
۴. ما أَصابَكَ مِنْ حَسَنَةٍ فَمِنَ اللَّهِ وَ ما (النساء/۷۹)
و تو را بر همه مردم رسول فرستادیم و شهادت خداوندى بر این امر كفایت می‌کند.
۵. وَ ما أَرْسَلْناكَ إِلَّا رَحْمَةً لِلْعالَمِینَ (الانبیاء/۱۰۷)
و ما تو را نفرستادیم مگر رحمتى براى جهانیان.
۶. وَ كَذلِكَ جَعَلْناكُمْ أُمَّةً وَسَطاً لِتَكُونُوا شُهَداءَ، عَلَى النَّاسِ وَ یكُونَ الرَّسُولُ عَلَیكُمْ شَهِیداً (البقره/۱۴۳)
و بدین‌سان، شما را امتى معتدل قرار دادیم، تا شاهد بر اعمال مردم باشید و پیامبر نیز شاهد بر شما باشد.
توضیح اول: مقصود از شاهد بودن امت، روشن‌گرى ملاك و اصول «حیات معقول» می‌باشد، نه شهادت به معنای معمولى.
توضیح دوم: معناى «انذار» تهدید و معناى «بشیر» بشارت و مژده دادن است. و تبلیغ شامل هر دو مفهوم می‌باشد. البته چنان كه در مباحث گذشته گفتیم: منظور از تهدید و بیم و هراس و وحشت، در برابر خداوند، لزوم این پدیدهها به جهت انتقامجویی خودخواهانه خدا نیست، زیرا چه كسى و چه قدرتى مىتواند بر او ضررى برساند، تا خداوند در صدد انتقامجویی از او بر آید.
░▒▓ خط فکری ابراهیم خلیل (ع):
• نتیجهاى كه از این آیات گرفته مىشود، ابدیت دین اسلام و عمومیت رسالت پیامبر اسلام بر همه جوامع است.
• اگر در آیات قرآنى درست دقت كنیم، حتماً به این نتیجه خواهیم رسید كه اصل متن دین الهى عبارت است از آن اصول و وظایف كلى در «حیات معقول» كه همه پیامبران الهى مبلغین آن‌ها بودهاند.
• این اصول و وظایف كلى، در دین ابراهیم خلیل اللّه تنظیم شده است.
• همه پیامبرانى كه پس از او آمدهاند، ابلاغ كننده و روشن‌گر همان اصول و وظایف بوده و بر طرف كننده تحریف و انحراف از آن‌ها بودهاند.
• این مطلب در قرآن مجید به اتمام صراحت مطرح شده است.
• ما براى توضیح بیشتر، نمونهاى از آیاتى را كه به این مطلب دلالت دارد، مىآوریم:
۱. وَ مَنْ یرْغَبُ عَنْ مِلَّةِ إِبْراهِیمَ إِلَّا مَنْ سَفِهَ نَفْسَهُ (البقره/۱۳۰)
و كیست كه از آیین ابراهیم اعراض كند مگر این كه خود را ابله بسازد.
۲. قُولُوا آمَنَّا بِاللَّهِ وَ ما أُنْزِلَ إِلَینا وَ ما أُنْزِلَ إِلى إِبْراهِیمَ وَ إِسْماعِیلَوَ إِسْحاقَ وَ یعْقُوبَ وَ الْأَسْباطِ وَ ما أُوتِی مُوسى وَ عِیسى وَ ما أُوتِی النَّبِیونَ مِنْ رَبِّهِمْ لا نُفَرِّقُ بَینَ أَحَدٍ مِنْهُمْ وَ نَحْنُ لَهُ مُسْلِمُونَ (البقره/۱۳۶)
بگویید ما به خدا ایمان آوردهایم و [نیز] ایمان آوردهایم به آنچه كه بر ما و ابراهیم و اسماعیل و اسحاق و یعقوب و اسباط نازل شده است. و [نیز] ایمان آوردهایم به آنچه كه به موسى و عیسى و پیامبران از پروردگارشان نازل شده است، ما هیچ یك از آنان را تفاوتى نمىگذاریم و ما براى او مسلمان شدهایم.
۳. وَ قالُوا كُونُوا هُوداً أَوْ نَصارى تَهْتَدُوا قُلْ بَلْ مِلَّةَ إِبْراهِیمَ حَنِیفاً وَ ما كانَ مِنَ الْمُشْرِكِینَ (البقره/۱۳۵)
و آنان گفتند: یا یهود باشید یا نصارى، هدایت خواهید گشت، به آنان بگو، بلكه ملت حنیف ابراهیم باشید، و ابراهیم از مشركین نبود.
۴. ما كانَ إِبْراهِیمُ یهُودِیا وَ لا نَصْرانِیا وَ لكِنْ كانَ حَنِیفاً مُسْلِماً (آل‌عمران/ ۶۷)
ابراهیم نه یهودى بود و نه نصرانى، بلكه او مسلمان حنیف بود.
توضیح: حنیف كه جمعش حنفاء است، به معنای صحیح و مستقیم و موحد است و در مباحث ملل و نحل دین ابراهیمى را گویند.
۵. إِنَّ أَوْلَى النَّاسِ بِإِبْراهِیمَ لَلَّذِینَ اتَّبَعُوهُ وَ هذَا النَّبِی وَ الَّذِینَ آمَنُوا وَ اللَّهُ وَلِی الْمُؤْمِنِینَ (آل‌عمران/۶۸)
شایستهترین مردم به ابراهیم كسانى هستند كه از او پیروى می‌کنند و این پیامبر محمد (ص) و كسانى كه ایمان آوردهاند. و خدا ولى مردم با ایمان است
۶. قُلْ آمَنَّا بِاللَّهِ وَ ما أُنْزِلَ عَلَینا وَ ما أُنْزِلَ عَلى إِبْراهِیمَ وَ إِسْماعِیلَ وَ إِسْحاقَ قُلْ آمَنَّا بِاللَّهِ وَ ما أُنْزِلَ عَلَینا وَ ما أُنْزِلَ عَلى إِبْراهِیمَ وَ إِسْماعِیلَ وَ إِسْحاقَ وَ یعْقُوبَ وَ الْأَسْباطِ وَ ما أُوتِی مُوسى وَ عِیسى وَ النَّبِیونَ مِنْ رَبِّهِمْ لا نُفَرِّقُ بَینَ أَحَدٍ مِنْهُمْ وَ نَحْنُ لَهُ (آل‌عمران/۸۴)
بگو: ما به خدا و به آنچه كه بر ما نازل شده است، ایمان آوردهایم و [نیز] ایمان آوردهایم به آنچه كه بر ابراهیم و اسماعیل و اسحاق و یعقوب و اسباط نازل شده است، [نیز] ایمان آورده است. و به آنچه كه به موسى و عیسى و پیامبران از پروردگارشان داده شده است، ایمان آوردهایم. ما میان هیچ یك از آنان فرقى نمىگذاریم و ما به او اسلام آوردهایم. و هر كس جز دین اسلام را بخواهد از او پذیرفته نخواهد گشت و او در آخرت از زیانكاران است) توضیح در این آیه مانند آیه ۱۳۶ از سوره البقرة اصل متن همه ادیان الهى را یكى گرفته و نام آن متن را اسلام نهاده است. در این آیه صریحا تهدید كرده است كه هر كس غیر از اسلام را بخواهد، عملش تباه و در ابدیت از زیانكاران خواهد بود. بنا بر این، نتیجه كلى كه بدست مىآید، این است كه دین الهى همان اسلام است و بس، اگر چه به وسیله پیامبران متعدد و در دوران‌ها و جوامع مختلف ابلاغ شده است. تنها تفاوت در جزییاتى است كه به عنوان سنتها از پیامبران مطرح شده است.
۷. وَ مَنْ أَحْسَنُ دِیناً مِمَّنْ أَسْلَمَ وَجْهَهُ لِلَّهِ وَ هُوَ مُحْسِنٌ وَ اتَّبَعَ مِلَّةَ إِبْراهِیمَ حَنِیفاً وَ اتَّخَذَ اللَّهُ إِبْراهِیمَ خَلِیلًا (النساء/ ۱۲۵)
و كیست كه دینى شایستهتر از كسى داشته باشد كه رفتار خود را تسلیم خدا نموده در حالى كه احسانگر است و از آیین حنیف ابراهیم پیروى می‌کند. خداوند ابراهیم را دوست خود اتخاذ كرده است.
۸. إِنَّ الَّذِینَ آمَنُوا وَ الَّذِینَ هادُوا وَ النَّصارى وَ الصَّابِئینَ مَنْ آمَنَ بِاللَّهِ وَ الْیوْمِ الْآخِرِ وَ عَمِلَ صالِحاً فَلَهُمْ أَجْرُهُمْ عِنْدَ رَبِّهِمْ وَ لا خَوْفٌ عَلَیهِمْ وَ لا هُمْ یحْزَنُونَ (البقره/ ۶۲)
كسانى كه ایمان آوردهاند و آنان که به یهودیت و نصرانیت و صابئیت گرویدهاند، [رستگار آنان] كسى است كه به خدا و روز قیامت ایمان آورده و عمل صالح انجام داده است، براى آنان بیم و هراسى نیست و آنان اندوهگین نخواهند بود.
مآخذ:...
هو العلیم
