برداشت آزاد
• نظریۀ بازی (Game Theory)، شاخهای از ریاضیات بود. اکنون، این نظریه، یک نظریه عمومی است.
• نظریه عمومی بازیها (General Games Theory)، به تصمیمسازیهای کنشگران معقول و وابسته به همی میپردازد که تصمیمات خود را در متن تضاد و همسازی منافع میسازند.
• فرض نظریه عمومی بازیها این است که کنشگران به هم وابسته، میتوانند تصمیمات مستقلی بسازند که به منافع شخصیشان مربوط است. وقتی نظریه قابل اعمالتر و منطقیتر میشود که افراد در حین اتخاذ تصمیم، مراقب دیگران هم باشند؛ چنین نظریههایی طبعاً پیچیدهتر خواهند بود آزمون آن نیز دشوارتر.
░▒▓ هزیمت نظریه انتخاب عقلانی و برآمدن نظریه بازیها
• نظریه عمومی بازیها را میتوان نسخه فراگیرتر و بسطیافته نظریه انتخاب عقلانی شمرد. به این معنا که در جریان نظریه عمومی بازیها، نظریه انتخاب عقلانی به کنشگران پیچیدهتری شمول مییابد که درگیر کنش اجتماعی هستند.
• نظریه عمومی بازیها، قابل تقلیل به نظریه اقتصاد خرد نیست. چرا که نظریه اقتصاد خرد، کنشگر منفعتجویی را در یک بازار رقابت کامل، درگیر عرضه و تقاضای ساده میبیند. این، در حالیست که نظریه عمومی بازیها، کنشگران را درگیر کنشهای پیچیده و استراتژیک و با دوراندیشیهای قابل ملاحظه تصور میکند. کوشش میشود تا این نظریه به حیطه کنشهای کمتر عقلانی و حسابگرانه تسری یابد. در هر دو حال، این نظریه برای علوم اجتماعی و موضوع شبیهسازی و برآوردهای کنش میتواند مفید باشد.
░▒▓ بازیهای تعاونی در جامعهشناسی
• مفهوم «بازی» (game) به موقعیتی اطلاق میشود که در آن برونداد مجموعهای از کنشگران بر حسب تبعات تصمیمات آنها، و احتمالات و برآورد شانس، قابل توضیح باشد. یک «راهحل» (solution)، نحوی از نتیجه بازی است که معیار مشخصی از موفقیت در بازی را احراز کند. موضوع اغلب نظریههای بازی، شرح راهحلها و الزامات آنهاست.
• بازیهای غیرتعاونی (noncooperative games)، بازیگران مفروضند که امکان ایجاد اتحاد بین خود را ندارند و در واقع نمیتوانند جمعی عمل کنند. بازیهای غیرتعاونی را میتوان به دو رده مهم بازیهای مجموع-صفر، و بازیهای غیرمجموع-صفر تقسیم کرد: بازیهای مجموع-صفر (zero-sum games)، نوع خاصی از بازیهای غیرتعاونی هستند که در آن یک کنشگر تنها به قیمت زیان دیگران میتواند منتفع شود. بازیهای غیرمجموع-صفر (nonzero-sum games) چنین نیستند.
• تا اینجا در فضای نظریه انتخاب عقلانی هستیم. بروز مسأله مهم مندرج در معضلاتی که مهمترین آنها را میشود در «دوراهی زندانیان» (Prisoners’ Dilemma) دید، موضوع بازیهای تعاونی (cooperative games) را مطرح نمود. کنشگران در بازیهای تعاونی، امکان ایجاد اتحادها را دارند.
• اکنون، نظریه عمومی بازیها، در نسخه پیچیدهتری که بتواند برای شبیهسازی رفتارهای انسان مورد استفاده قرار گیرد، متولد میشود.
• موضوع محوری در نظریه بازیهای تعاونی، صورتبندی و میزان پایداری اتحادهاست که آن نیز تابع نحوه توزیع سهام اتحاد، نزد مشارکتکنندگان خواهد بود. فرض بر آن است که هر یک از مشارکتکنندگان در اتحادهای مختلف، عضویت دارند، و «راهحل»ها را با برآورد منافعی که از مشارکت در هر یک از اتحادها به دست میآورند، میسازند.
• شناخته شدهترین معضل در بازیهای دو نفره با حاصل جمع غیرصفر، بازی معمای زندانیان بود که ضرورت در نظر گرفتن اتحادها را گوشزد کرد:
• دو نفر به «اتهام» «جنایت» در زندان نگهداری میشوند.
• چون این دو به طور جداگانه بازپرسی میشوند، لذا هیچ یک اطلاعی از آن چه دیگری به بازپرس خواهد گفت ندارند.
o (حالت اول:) هر یک از دو زندانی میدانند که چنان چه سکوت پیشه کنند، یا تمامی ادعاهای پلیس را انکار نمایند، بدترین نتیجهای که ممکن است عایدشان شود، 60 روز بازداشت به جرم ولگردی است.
o (حالت دوم و سوم:) اگر یکی شواهدی علیه دیگری اقامه کند و جنایت را به گردن دیگری بیندازد، و دیگری سکوت کند، به او مجازات کمتری برابر یک سال حبس داده خواهد شد، و دیگری برای ده سال به زندان جنایی دولت فرستاده خواهد شد.
o (حالت چهارم:) اگر هر دو با هم اعتراف کنند، هر دو پنج تا هشت سال را همراه با قول بخشودگی احتمالی در پایان پنج سال، در زندان خواهند گذراند.
• آشکارا، بهترین استراتژی، توافق بر ساکت ماندن است، ولی در شرایط عدم ارتباط، هیچ یک از دو زندانی نمیتوانند به دیگری اعتماد کند. هر یک، ارزیابیهای زیر را از وضعیت به عمل خواهد آورد:
o اگر ساکت بمانم و شریکم اعتراف کند، و همه چیز را به گردن من بیندازد، ده سال حبس خواهم کشید.
o اگر ساکت بمانم و شریکم نیز حرفی نزند، فقط 60 روز بازداشت خواهم داشت.
o اگر اعتراف کنم و شریکم نیز اعتراف کند، پنج تا هشت سال حبس خواهیم داشت.
o اگر حرف بزنم و شریکم نیز چیزی نگوید، و همه چیز را به گردن او بیندازم، آزاد میشوم.
• در هر حال، میتوانم با حرف زدن برای خودم مجازات کمتری تدارک ببینم. پس حرف میزنم! از آنجا که او نیز بیشک به همین نوع نتیجهگیری خواهد رسید احتمالاً اعتراف خواهد کرد. بنا بر این، احمقانه است که ساکت بمانم و روی شانس ناچیز ساکت ماندن وی حساب کنم.
• بدین ترتیب، هر یک از دو زندانی با انتخاب آنچه شیوهای مطمئنتر به نظر میرسد به بروز نتیجهای کمک خواهد کرد که شدیداً برای هر دو زیانبار است؛ مجازات لااقل پنج سال حبس به جای شصت روز بازداشت!
مآخذ:...
با سلام
چرا به کنش هایی که در حوزه نظریه عمومی بازی ها تعریف می شود،ویژگی "کمتر عقلانی" را داده اید؟
-------------------------
بسم الله الرحمن الرحیم
سلام و احترام
همان طور که از «معضل زندانیان» پیداست، از محدودیت های نظریه انتخاب عقلانی این بود که به انتخاب های معمول که متضمن ملاحظات دیگری غیر از ملاحظات عقلانی (اتحادها/ ارزش ها/ نتایج ناخواسته/...) است، توجه نداشت. پس الگوی تحلیل در نظریه عمومی بازی ها پیچیده تر است و به الگوی واقعی نزدیک تر است. از این بابت مرجح است.