دکتر
حامد حاجی‌حیدری؛ فقط ایده‌ای برای تأمل بیشتر
▬ هیجان‌های پس از ژنو کجا و پس از وین کجا؟
▬ از ابتدای طرح مذاکرات اتمی و داغ‌تر شدن آن پس از دولت یازدهم، سه تیپ متمایز از مردم در قبال این موضوع قابل تشخیص بوده‌اند؛ تیپ هیجانی، تیپ حقوقی، و تیپ تاریخی. شمار افراد مندرج در تیپ هیجانی بسیار تقلیل یافته است؛ چرا؟
░▒▓ دسته اول
▬ یک دسته از مردم، با این قضیه برخوردی احساسی و هیجانی داشته‌اند و دارند؛ «در آغاز کار بیشتر، و امروز کمتر».
▬ ابتدا، بخش‌های مهمی از قشر متوسط شهری در این دسته بودند، طوری که پس از حصول برنامه اقدام مشترک ژنو، بسیاری به خیابان‌ها آمدند و شادی کردند. آن‌ها، کسانی هستند که در این شهر پر شر و شور، برای خود، به زحمت جایی دست و پا کرده‌اند و از ناامنی‌هایی که همین موقعیت فعلی را تهدید کند، در هراس‌اند. آن‌ها می‌خواهند در فضای آرام‌تری روزگار شهروندی خود را بگذرانند و مدارج رشد را طی کنند. از این قرار، از هر نوع توافقی که تنش‌های سیاسی را کمتر کند استقبال می‌کنند.
▬ ولی شمار این دسته از مردم، یعنی دسته‌ای که به ثمربخشی تنش‌زدایی دولت یازدهم خیلی خوش‌بین بودند و هستند، روز به روز کمتر شده است.
▬ واکنش مردم تهران و حتی شهرهای دیگر به برنامه اقدام مشترک ژنو که تنها یک برنامه اقدام مشترک بود را مقایسه بفرمایید با واکنش مردم به انعقاد قرارداد نهایی در وین، و ببینید که این خوش‌بینی هیجانی به تنش‌زدایی در روابط ایران و غرب، چقدر آب رفته است. بسیار آب رفته است.
▬ خب؛ میدان ونک و اطراف، پس از ماجرای ژنو، مرکز این شور و شوق‌های زاید الوصف بود، ولی در همین نقاط، طی کل عصرگاه روز توافق، و در ساعاتی که توافق حاصل شد، خبری نبود.
▬ برداشت من این است که بخش بزرگی از مردم، پس از آن که کم اثری ژنو را دیدند، به وین هم اقبالی نشان ندادند، با این که وین از ژنو بسیار مهم‌تر بود. چه بر سر این دسته از مردم آمده است؟
░▒▓ دسته دوم
▬ به نظر، بخش مهمی از مردم از دسته اول به دسته دوم و سوم منتقل شده‌اند. یعنی به دسته حقوقی‌ها و تاریخی‌ها.
▬ دسته دوم، یا دسته حقوقی‌ها، کسانی هستند که دیدی شبیه به خود دولت یازدهمی‌ها به مذاکرات دارند. دولتی‌ها در آغاز کار و در جریان مبارزات انتخاباتی، فکر می‌کردند که رسیدن به یک چهارچوب حقوقی در روابط ایران و غرب، می‌تواند دستاورد مهمی باشد. فرض اصلی آن‌ها این بوده است که طرف‌های غربی به ضوابط حقوقی پایبند هستند، و اگر شبانه روزهایی روی یک متن حقوقی خوب کار شد، مشکلات حل می‌شود و اتفاق مهمی روی داده است.
▬ پس، دسته دوم مردم، امروز از وقوع توافق خوشحال هستند، اما نه احساساتی، بلکه به یک دلیل حقوقی خوشحال هستند. آن‌ها اذعان دارند که روی کاغذ اتفاق مهمی افتاده است. آن‌ها مایلند تا به پاس این اتفاق، و بویژه از باب هجده روز تلاش شبانه‌روزی به تیم مذاکره کننده خسته نباشید بگویند، ولی این کار را خیلی سنگین و وزین انجام می‌دهند، و تمایلی به ریختن به خیابان‌ها ندارند. «برو بابا دلت خوشه!»
▬ البته، حال که برخی از مردم، بدون هیجان‌های بسیار، توافق وین را تصدیق می‌کنند، خود دولتی‌ها، انگار خیلی اصراری به اهمیت آن چه به دست آورده‌اند ندارند، یا لااقل از آن شاد نیستند و احساساتی از خود نشان نمی‌دهند. در این میان، بویژه آن چه که خیلی به چشم آمد، قیاس نطق رئیس جمهور پس از برنامه اقدام مشترک وین و پس از توافق ژنو بود. در اولی بسیار ذوق‌زده و شاد، و در این آخری، بسیار جدی، نه چندان شاد، و حتی قدری خشمگین، طوری که ملاحظه نفرمودند و در نطقی که بسیاری از مردم دنیا ناظرش بودند، مخالفان خود را تهدید کردند طوری که مردم دنیا او را با رهبر کره شمالی که او هم مخالفان خود را سرکوب می‌کند، اشتباه می‌گرفتند. رئیس جمهور، در نطق خود، حتی یک بار لبخند نزد، و نطق او هم، اثری از یک سخنرانی جشن‌آلود نداشت.
░▒▓ دسته سوم
▬ دسته سوم، بخشی از مردم هستند که بویژه شامل مسن‌ترها یا کسانی هستند که رویدادهای همین دو سال را به دقت زیر نظر داشتند. شمار این عده، هنوز به قدر کافی نیست.
▬ این دسته از مردم می‌دانند و خوب به خاطر دارند که غربی‌ها، کاری که زیاد انجام داده‌اند، زیر پا گذاشتن قانون و قاعده و قرار و مدار بوده است. آن‌ها متجاوز از صد روز است که دست عربستان سعودی را باز گذاشته‌اند تا بر خلاف منشور ملل متحد، مردم سرزمینی دیگر را اسیر یک نسل‌کشی آشکار کنند. آن‌ها کل استان صعده را به عنوان هدف نظامی اعلام کرده‌اند، و همین اعلام رسمی سخن‌گوی ائتلاف، یک جنایت جنگی است. چطور این می‌تواند خلاف موازین بین‌المللی نباشد، پس چرا این غرب‌نشینان قانون‌مدار صدایی برنمی‌آورند؟
▬ کمی قبل‌تر، همین لوران فابیوس، مسؤول ارسال خون‌های آلوده به ویروس ایدز به ایران بوده است که در عین مسؤول شناخته شدن در دادگاه، حتی حاضر نشده است تا از قربانیان و خانواده‌های آنان عذرخواهی کند. کمی قبل‌تر، در جریان جنگ هشت ساله ایران و عراق، این کشورهای غربی، فستیوالی از اقدامات خلاف عرف و قوانین بین‌المللی در حمایت از عراق صورت دادند و خودشان هم در موارد متعددی به رغم قواعد حقوق بشر، عمل کردند. در بین همه کارهای آن‌ها هیچ اقدامی شنیع‌تر از اقدام به هدف قرار دادن هواپیمای مسافربری نبود. و باز قبل‌تر، آن‌ها آشکارا در ساقط کردن کابینه مرحوم دکتر محمد مصدق مشارکت داشتند. آن‌ها امروز اسناد این مشارکت خود را منتشر کرده‌اند، ولی باز هم حاضر نیستند عذرخواهی کنند یا غرامت بپردازند. و باز قبل‌تر، آن‌ها در جریان جنگ دوم جهانی، مستقیماً مسؤول مرگ نیمی از جمعیت ایران بودند، ولی بابت آن هم نه عذری خواستند و نه غرامتی پرداختند.
░▒▓ فرجام
▬ جوانان یا قشر متوسط شهرنشین، خیلی این رویدادهای تاریخی را به خاطر ندارند، یا درست و حسابی در آن‌ها تأمل نکرده‌اند. آنان سرگرم بهره‌برداری از موقعیت اقتصادی یا فرهنگی تازه حاصل شده خویش هستند. ولی همین ماجرای مذاکرات اتمی در دولت یازدهم، رفته رفته آن‌ها را مجرب خواهد ساخت و این روند، خود را تا همین حالا هم نشان داده است؛ هیجان‌های پس از ژنو کجا و پس از وین کجا؟
▬ عن قریب، و پس از مهرماه، وقتی معلوم شود که حتی توافق وین نیز در عمل آب می‌رود، کل این ملت و حتی دولت حقوق‌دانان نیز تعدیل خواهند شد و این روند نیز از هم اکنون آغاز شده است. بدین ترتیب که رئیس کل بانک مرکزی فرموده‌اند که ما تنها ۲۹ میلیارد دلار اموال بلوکه شده در خارج از کشور داریم. در حالی که در زمان مذاکرات ژنو، این عدد، ۲۰۰ میلیارد دلار بود. و باز عجیب‌تر این که گویا آمار دقیقی از اموال بلوکه شده کشور وجود ندارد، چرا که به رغم عدد رئیس کل بانک مرکزی، وزیر اقتصاد از ۶۳ میلیارد دلار سخن می‌گوید. در هر حال، دولت به تکاپو افتاده است تا سطح توقع بالا رفته را تعدیل کند؛ انتظاراتی از این دست:
میگن از فردا بنزین میشه لیتری ۱۰۰ تومن؛ تازه اونم عمراً ظریف بذاره حساب کنی!
امروز ۱۰۰۰ تومن دادم به نونوایی میگم بربری بده میگه: اومدی بربری بخری یا کل نونوایی رو؟ مگه خبر نداری تحریمها رو برداشتن.
ظریف دمت گرم... تو کوچه ما دارن داد میزنن دمپایی کهنه بیار پراید ببر!
از فردا به جای فلافل مک دونالد میخوریم!
بچه ها زندگی بدون تحریم چطوری هست؟میگم یوقت ضایع بازی در نیاریم بهمون بخندن.
هو العلیم
