دکتر 
حامد حاجی‌حیدری؛ فقط ایده‌ای برای تأمل بیشتر
▬ در پایان بی‌سابقه‌ترین مذاکرات سیاسی تاریخ، که در لوزان رکورد مذاکرات منتهی به قرارداد جهانی ۱۹۱۹ را شکست و اکنون، رکورد لوزان را،...
▬ می‌شود تصور کرد که امروز، در موج اول، پس از اعلام جمع‌بندی بیانیه پایانی این مذاکرات، هر چه باشد، مسرت در میان سیاستمداران و همچنین مردم، اولین رویداد قابل ثبت باشد. این را می‌شود کم و بیش، از واکنش هیجانی بورس اوراق بهادار تهران، که پیش از این، در آستانه تصویب برنامه اقدام مشترک ژنو و بیانیه لوزان هم روی داد، برآورد کرد. این موج اول است.
▬ سپس، در موج دوم، یک متن صد صفحه‌ای حقوقی وجود دارد که مورد کاوش حقوقی نخبگان و بویژه سیاستمداران ایرانی و امریکایی قرار خواهد گرفت. بویژه که قرار است تا مهرماه، پارلمان‌های دو کشور در مورد این متن قرارداد اظهار نظر نمایند. در این فاصله، قطعنامه شورای امنیت نیز بخشی از واقعیت خواهد بود. این موج دوم از رویدادهای قابل ثبت در ذهن تحلیل‌گر است.
▬ در سطح سوم و عمیق‌تر تحلیل این رویداد تاریخی، تأثیراتی است که در عمل، از این توافق اتمی بر خواهد آمد. در موج سوم، آن چه از مهر ماه، و بویژه پس از پایان سال ۲۰۱۵ میلادی روی خواهد داد، تحقق آن چیزی است که نوشته شده است. در این سطح سوم، مباحث مهمی مطرح است؛ این که ایران با توجه به توانمندی‌های جدید خود، می‌تواند آن‌ها را وادار به عمل، بر طبق چهارچوب حقوقی تدوین شده کند، یا مانند مثلاً قطعنامه ۵۹۸، یا اصلاً خود NPT، آن‌ها به هر بخشی که خود خواستند عمل خواهند کرد. در سوی دیگر ماجرا، این نیز مهم است که دولت فعلی در تدبیر این شرایط، تا چه میزان توانمندی از خود نشان دهد. آیا می‌تواند به انتظارات فزونی یافته پاسخ گوید، و آیا تحرک و بهره‌وری لازم برای جذب سیل جدید دلارها را دارد.
▬ در مجموع، ذهن تحلیل‌گر، این رویداد واقعاً تاریخی را در سه سطح تحلیل می‌کند: ”اول.روانی/ دوم.حقوقی/ سوم.عملی“.
هو العلیم
