فیلوجامعه‌شناسی

مذاکرات اتمی و قانون ”انتشار و دسترسی آزاد به اطلاعات“

جمعه, 23 آبان 1393 ساعت 20:19 مدیر سایت شمارگان بازدید از منبع : 1172

دکتر حامد حاجی‌حیدری؛ فقط ایده‌ای برای تأمل بیشتر

░▒▓ قضیه
۱.    پروژه مهم و تعیین کننده «نرمش قهرمانانه»، که از سخنرانی نوروزی-رضوی فروردین ماه ۱۳۹۲ آیت ا... سید علی حسینی خامنه‌ای، مقام معظم رهبری، آغاز شد، تا ایستگاه مذاکرات اتمی مسقط پیش آمده است، و در آستانه نتیجه بخشی است.
۲.    چه این مذاکرات به توافق بینجامد، و چه به پیمان منتهی نگردد، با شرایط فعلی، پروژه «نرمش قهرمانانه» نتایج درخشانی برای ملت ما به بار آورده است؛ ...
۳.    اگر به توافق بینجامد، جمهوری اسلامی ایران با گذر از آپارتاید «سعدآباد» که حتی حضور یک سانتریفیوژ در ایران را مجاز نمی‌شمرد و حتی حق تحقیق و توسعه را به ما نمی‌داد، حق قانونی غنی سازی خود را به کرسی نشانده است، غنی سازی صنعتی خود را در کوتاه مدت و بلندمدت تضمین و اجرایی کرده است، و خود را از محاق محاصره و حکم وحشیانه تحریم رهانیده است.
۴.    اگر هم مذاکرات به پیمان منتهی نگردد، جمهوری اسلامی ایران، در صف ممالک پنج به علاوه یک، شکافی ترمیم ناشدنی ایجاد کرده، امریکا را منزوی ساخته، و حلقه محاصره را شکافته است، حق غنی سازی خود را به کرسی نشانده است، و به عینی‌ترین وجه، حقانیت مبارزه خود با شیطان بزرگ را برای نسل آینده این کشور ترسیم نموده است. خلاصه کار به جایی رسیده که کشورهای پنج به علاوه یک فهمیده‌اند که عدم توافق، بی‌گمان و در بلند مدت به نفع ایران است، و بهتر است آن‌ها حقوق ایران را به رسمیت بشناسند و امتیازات لازم را به طرف ایرانی بسپارند.
۵.    قراین متعدد و مکرر، نشان داده و می‌دهند که، تیم مذاکرات، تحت اشراف مقام معظم رهبری، روند مذاکرات را به پیش می‌برند. مع الوصف، نظر به اینکه این مذاکرات، مهم‌ترین مذاکرات سیاسی ۱۰۰ ساله اخیر این کشور است، تدبیر مقام معظم رهبری این بوده است که، دو فرایند موازی، در جریان مذاکرات و نرمش قهرمانانه، توأمان پیش برود؛ آیت الله سید علی حسینی خامنه‌ای، مقام معظم رهبری، مورخ دوازده آبان سال نود و دو، به این دو تدبیر موازی اصرار ورزیدند. تدبیر نخست، حمایت از تیم مذاکره کننده بود، و تدبیر دوم، توصیه به «مردم و مسؤولان و بویژه جوانان» که آگاهی و هوشیاری خود را حفظ کنند: «ما از هر اقدام مسؤولان که در جهت مصلحت کشور باشد، حمایت می‌کنیم، اما این توصیه را هم به مردم و مسؤولان و بویژه جوانان، داریم که چشم‌های خود را کاملاً باز کنید، زیرا تنها راه رسیدن به اهداف ملت، حفظ آگاهی و هوشیاری است» (وبگاه leader.ir، بیانات شماره ۱۱۲۳۰).
۶.    تأکید و تکرار: نکته اول که در آن زمان خیلی برجسته شد، حمایت از تیم مذاکره کننده بود، و نکته دوم، که فراموش شده بود و دلواپس ها در همایش خود بر آن تأکید ورزیدند، توصیه به «مردم و مسؤولان و بویژه جوانان» بود که آگاهی و هوشیاری خود را حفظ کنند. تأکید و تکرار: «...این توصیه را هم به مردم و مسؤولان و بویژه جوانان، داریم که چشم‌های خود را کاملاً باز کنید، زیرا تنها راه رسیدن به اهداف ملت، حفظ آگاهی و هوشیاری است».

░▒▓ رئیس جمهور روحانی پس از شش ماه به حق دلواپسی دلواپس ها اذعان کرد
۷.    در راستای این تدبیر مضاعف و مینیاتوری مقام معظم رهبری، دلواپس ها، در تاریخ سیزدهم اردیبهشت نود و سه، همایشی را در محل سفارت پیشین ایالات متحده، برگزار نمودند، که ارزش تاریخی داشت. می‌گویم تاریخی، از آن جهت که، ارزش اقدام آنان با مرور تاریخ و زمان مشخص می‌گردد. همایش دلواپس ها، از زمان تغذیه می‌کند و بزرگ می‌شود. در آن زمان دلواپس ها پرسشی تاریخی را مطرح کردند. پرسش ارزشمند دلواپس ها این بود که: «بدون اطلاع از آن چه در مذاکرات می‌گذرد، چگونه باید آگاهی + هوشیاری را حفظ کرد؟».
۸.    پرسش دلواپس ها همان بود که عالی مقام دکتر حسن روحانی در جلسه اخیر هیأت وزیران، در روز چهارشنبه هیأت دولت مورخ ۲۱ آبان ۱۳۹۳، ذیل ابلاغ آیین نامه اجرایی «قانون انتشار و دسترسی آزاد به اطلاعات»، بر همان موضع دلواپس ها ابرام ورزیدند؛ عالی مقام دکتر حسن روحانی به رغم لحن تند شش ماه پیش خود در حمایت از محرمانه ماندن اطلاعات مذاکرات اتمی، اکنون، و در روز بیست و یک آبان، بر لزوم پاسخگویی دولت در برابر حرف و نقد مردم تاكيد كرد و گفت: «مردم باید از همه امور آگاه باشند و انتقادات سازنده خود را بدون دغدغه بیان کنند تا مطمئن شویم مردم سالاری ما دینی و در چارچوب قانون اساسی است». این که می‌گویم، اقدام دلواپس ها در شش ماه قبل، یک اقدام تاریخی بود، از همین جهت بود که رئیس جمهور که شش ماه پیش به تندترین وجه قابل تصور دلواپس ها را مورد عتاب و خطاب قرار داد، اکنون، خود، حرف آن ها را تکرار می‌کند و تصدیق می‌نماید.
۹.    خب، پس، عالی مقام دکتر حسن روحانی، به رغم روشی که تا کنون در زمینه مذاکرات اتمی و در بسیاری زمینه‌های دیگر اتخاذ فرموده‌اند، در حاشیه ابلاغ «آیین نامه اجرایی قانون انتشار و دسترسی آزاد به اطلاعات» فرمودند: «مردم باید از همه امور آگاه باشند و انتقادات سازنده خود را بدون دغدغه بیان کنند تا مطمئن شویم مردم سالاری ما دینی و در چارچوب قانون اساسی است»؛ به گمان من، عملکرد دولت محترم و شخص رئیس جمهور در جریان مذاکرات اتمی، در زمینه پرونده بورسیه ها، در زمینه پرونده کرسنت، و در بسیاری زمینه‌های دیگر، به صراحت، ناقض قانون انتشار و دسترسی آزاد به اطلاعات است. ماده دوم از بند دوم قانون «انتشار و دسترسی آزاد به اطلاعات»، مصوب جلسه علنی روز یکشنبه مورخ ۶ بهمن ماه ۱۳۸۷ مجلس شورای اسلامی، و مصوب جلسه مورخ شنبه ۳۱ مرداد ۱۳۸۸ از سوی مجمع تشخیص مصلحت نظام می‌گوید: «هر شخص ایرانی، حق دسترسی به اطلاعات عمومی را دارد، مگر آنکه قانون منع کرده باشد».
۱۰.    همچنین، در تبصره ذیل ماده پنجم از همین قانون آمده است: «اطلاعاتی که متضمن حق و تکلیف برای مردم است، باید علاوه بر موارد قانونی موجود از طریق انتشار و اعلان عمومی و رسانه‌های همگانی به آگاهی مردم برسد».
۱۱.    نیز، بند سوم قانون مذکور، ذیل عنوان «حق دسترسی به اطلاعات»، در ماده پنجم، صراحت دارد: «مؤسسات عمومی مکلفند اطلاعات موضوع این قانون را در حداقل زمان ممکن و بدون تبعیض در دسترس مردم قرار دهند».
۱۲.    وانگهی، در ماده هفتم در فصل دوم این قانون آمده است که «موسسه عمومی نمی‌تواند از متقاضی دسترسی به اطلاعات هیچ گونه دلیل یا توجیهی جهت تقاضایش مطالبه کند».
۱۳.    و در ادامه، حتی در ماده هشتم، ضرب الاجل ده روزه برای افشای اطلاعات مقرر گردیده است: «موسسه عمومی یا خصوصی باید به درخواست دسترسی به اطلاعات در سریع‌ترین زمان ممکن پاسخ دهد و در هر صورت زمان پاسخ نمی‌تواند حداکثر بیش از ۱۰ روز از زمان دریافت درخواست باشد».
۱۴.    در نهایت، هر چند که ما منشور حقوق شهروندی رئیس جمهور را مشروع نمی‌دانیم و صدور منشوری در عرض قانون اساسی را در اختیار مجلس مؤسسان و خبرگان قانون اساسی می‌شمریم، اما از مقام ابراز استدلال بر وفق باور طرف مقابل، بند بیستم از منشور پیشنهادی حقوق شهروندی رئیس جمهور را نیز گواه می‌گیریم: «هر شهروند، در وسیع‌ترین شکل و منحصراً محدود به استثنائات قانونی، حق دارد به صرف درخواست به اطلاعات و سوابق خود نزد سازمان‌های عمومی و دولتی و غیردولتی که به شکل مستقیم یا غیرمستقیم از منابع و امتیازات مالی عمومی استفاده می‌کنند یا کارکردهای عمومی دارند دسترسی داشته باشد و از تصمیماتی که نهادهای عمومی در ارتباط با ایشان اتخاذ می‌کنند، مطلع شوند. همه شهروندان حق دارند تصویری از اطلاعات، سوابق و تصمیمات مزبور برای خود تهیه نمایند».
۱۵.    بدین ترتیب، در تاریخ چهارشنبه ۲۱ آبان ۱۳۹۳، عالی مقام دکتر حسن روحانی رئیس جمهور، حق دلواپس ها را در پرسش از محتوای مذاکرات، پس از شش ماه پرخاشگری به آن ها، به رسمیت شناختند، و این است ارزش تاریخی کار دلواپس ها.

░▒▓ فرجام
۱۶.    حد نگه داری در «هنر سیاست»، سر کامیابی است. کلاً حد نگه داری و تقوا و پرهیزگاری در هر حیطه‌ای کلید توفیق است، ولی در «هنر سیاست»، از آن رو که محل تلاقی انبوهی انسان پیچیده است که هر یک از آن ها منبع پیچیدگی‌های بسیار هستند، حد نگه داری اهمیت مضاعف می‌یابد.
۱۷.    حالا، و پس از تصدیق دولت‌مردان، موضع دلواپس ها، باید همچنان، موضع «پرسشگری» باشد، نه «پرخاشگری»؛ تا دلواپسی، یک موضع تاریخی بماند. علی الاصول، دلواپس ها از پروژه نرمش قهرمانانه حمایت می‌کنند. علی الاصول، دلواپس ها به تیم مذاکره کننده اتمی اعتماد دارند، و از آن ها حمایت می‌ورزند. علی الاصول، دلواپس ها، تیم مذاکره کننده هسته‌ای ایران را به خیانت متهم نمی‌نمایند. و علی الاصول، دلواپس ها، برای تیم مذاکره کننده اتمی دعا می‌کنند. اما در عین حال، دلواپس ها حق انتشار و دسترسی آزاد به اطلاعات مربوط به مذاکرات را برای خود محفوظ می‌دارند، حتی پیش از آن که حقوق دانان بر این حق اذعان نمایند.
۱۸.    باید به «دلواپس»ها آفرین بگوییم. آن ها، واژه «دلواپس» را وارد فرهنگ گفتگوهای هسته‌ای این کشور کردند، تا لااقل، مردم دنیا بدانند که در ایران، جماعتی «معتدل» واقعی بودند که بدون آن که چوب لای چرخ تیم مذاکره کننده بگذارند، لااقل خواهان دفاع از حقوق قانونی افشای اطلاعات خود هستند. این جماعت به راستی «معتدل»، عنوان بسیار معتدل «دلواپس» را برای خود برگزیدند. آن ها از بین این همه عنوان، مانند «منتقد» و «مبارز» و «مخالف» و...، عنوان ملیح و معتدل «دلواپس» را برای خود برگزیدند.
۱۹.    باید به «دلواپس»ها آفرین بگوییم. مهم نبود که هواداران رئیس جمهور و حتی اصلاح طلبان که زمانی «دانستن حق مردم است» را شعار خود «وانمود می‌کردند»، در دفاع از پنهان کاری‌های مذاکرات، «دلواپس»ها را تندخو و خودسر شمردند. ولی واقعیت آشکار شش ماه بعد، آن است که «دلواپس»ها، با همه طمأنینه و آرامش خود، آن قدر مهم و منطقی بودند که این همه واکنش ناجور و نا معتدل را برانگیزند.
۲۰.    باید به «دلواپس»ها آفرین بگوییم. آن ها برای چندمین بار ثابت کردند که کسانی که در این کشور بلندترین صدای آزادی و اعتدال و گفتگو و «دانستن حق مردم است» را فریاد می‌کردند، و حتی خود را کسانی می‌دانند که می‌خواهند قانون «انتشار و دسترسی آزاد به اطلاعات» را احیا کنند، در عمل چگونه‌اند، و در مقابل خواست آرام مندرج در بیان «دلواپس»ها، چقدر خشن و زمخت «برخورد می‌کنند». آن ها «برخورد کردند». خیلی تند «برخورد کردند»؛ و اکنون هم افشای اطلاعات مربوط به مذاکرات مهم اتمی که حداقل ۲۵۰ میلیارد دلار ارزش اقتصادی دارد و به همه ملت مربوط است، آزمونی است برای ادعای آن‌ها.
مأخذ:رسالت
هو العلیم