حامد
دهخدا؛ فقط ایده‌ای برای تأمل بیشتر
░▒▓ قضیه
● برخی از اصحاب نسل اول انقلاب، به رغم همه مساعی قابل تمجید، نتوانستند راه را برای ظهور یک نسل سیاسی جدید بگشایند. آن ها باور داشتند و دارند که خود ژنرال هستند و دیگران گروه بان. آن ها نتوانستند زمینه را برای ظهور نسل تازه‌ای پس از خود فراهم کنند.
● باور دارم که اصلاح طلبی به همین ترتیب مرد. رهبرانی که از سر غرور، دیگران را به جای خود ندیدند، و البته به وجهی پیر شدند که در شب انتخابات، به خواب می‌رفتند و صبح گمان می‌بردند که رأی‌شان را دزدیده‌اند. آن ها خیلی فرتوت شده، و اشکال در آن بود که فکری هم برای آتیه نکرده بودند.
● بر عکس، رهبرانی چون مرحوم آیات حق محمد رضا مهدوی کنی (رحم ا...) و محمد تقی مصباح یزدی (حفظه ا...)، به نحوی مؤثر، نسلی پدید آوردند که حتی در زمان حیات، توانسته اند زمام بسیاری از امور را به دست بگیرند.
░▒▓ رگ و ریشه قضیه
● گاه، و در موقعیت‌های کم تهذیب، میزان غرور با وزن رده سیاسی و عنوان شغلی نسبت مستقیم می‌یابد، همین مهم در بسیاری از گروه‌های سیاسی موجب ایجاد فاصله ارتباطی بین سیاستمداران و نیروهای تشکل سیاسی متبوعشان می‌شود. این غرور که ناشی از مواردی چون تجربه بیشتر، عنوان شغلی بالاتر، درآمد بیشتر و، حتی، سن بالاتر و... است برای سایر موقعیت ها در سیاست تشکل و مذاکرات برون تشکلی مخرب هستند.
● افراد، به صورت ذاتی نسبت به اشخاصی که گاه با دلیل و گاهی بی دلیل، حس خودبزرگ‌بینی دارند، احساس دوری می‌کنند، و در روابط، جایگاه خود را در مقابل آن شخص حس می‌کنند و نه در کنار وی.
● این اشتباه مهلک سیاستمداران در تشکل ها موجب از بین بردن خلاقیت‌ها، اظهار نظر ها و، حتی، ارائه راه حل و گفت و گو و کاهش انرژی در نیروها می‌شود.
● زمانی که نیروها، ایده جدیدی به راهبران حزب ارائه می‌کنند، سیاستمداران پر غرور، حتی، اگر بدانند ایده وی سازنده است بر خلاف این باور برای حفظ جایگاه و اقتدار سیاسی خود جلوی این ایده می‌ایستند و سریعاً، آن را نقد می‌کنند و در پاسخ از جملاتی از جنس، «اما»، و «ولی»، استفاده می‌کنند. این امر متأسفانه در دانشگاه‌ها و فضای آکادمیک نیز در میان اساتید و دانشجویان وجود دارد و افراد را در فضای خشک و کسل کننده رییس و مرؤوس جای داده است.
● برای کنترل این غرور مخرب از جانب راهبران ارشد حزب و مهار کردن این امر از طرف نیروها راه کارهایی وجود دارد.
● به عنوان مثال، خود سیاستمداران برای از بین بردن این غرور می‌توانند نگاه خود را تغییر دهند و به جای توجه به قدرت و جایگاه سیاسی خود برای پیشبرد اهداف و توسعه کل تشکل بر توانمندی‌های کل سازمان سیاسی تمرکز کنند؛ به این ترتیب، غرور خویش را به خاطر پیروزی تشکل در بسیاری از مواقع کنار خواهند گذاشت.
● اما زمانی که سیاستمداران تصمیم می‌گیرند در مقابل کارکنان خود با غرور رفتار نکنند، و فضای مشارکتی و دوستانه در تشکل ایجاد نمایند، در اغلب مواقع، دچار تواضعی بیجا می‌شوند که دیگر سکان سازمان سیاسی و میزان نفوذ خود را در تشکل از دست می‌دهند؛ بنا بر این، حفظ این تعادل در سیاست از ارکان مهم نفوذپذیری و تأثیرگذاری در رهبری و سیاست است.
● با توجه به موارد ذکر شده برای مهار این دام و حفظ و افزایش خلاقیت و انرژی در تشکل موارد زیر پیشنهاد می‌شود:
░▒▓ با رفتاری مناسب خود را الگو قرار دهید و به آن ها بیاموزید
● زمانی که نیروها در تشکل با انتقال رایگان آموزه‌ها و تجربیات سیاستمداران مواجه می‌شوند، ناخودآگاه، درگیر یک احساس کاریزماتیک نسبت به رهبر خود می‌شوند، و این، بهترین زمان برای ساخت سیاستمداران آینده و پر توان برای تشکل توسط رهبر فعلی است.
● سیاست یک فعالیت حرفه‌ای است که باید فی نفسه موضوع باشد، نه یک ابزار برای بالابردن سطح اجتماعی افراد. در شرایطی که رهبران سیاسی، فعالیت سیاسی را در خدمت اهداف دیگر قرار می‌دهند، فعالیت سیاسی از شأن اصلی خود باز می‌ماند. تنها هنگامی که رهبر حزب، اهداف نهایی و چشم انداز متعالی تشکل را منظور خود قرار دهد، می‌توان امیدوار بود که سیاست در قامت هنر و حکمتی در جایگاه رفیع باشد. غرور و جاه طلبی سیاست مداران، تاوانی دارد که ملت ها آن را می‌پردازند.
░▒▓ با حفظ جایگاه خود فضای خلاقیت را ایجاد کنید
● فضای متعادل ارشاد و فروتنی، هرگز ایجاد نخواهد شد، مگر نیروهای تشکل سیاسی، مستمراً و به نحو پایداری احساس کنند که نظرات و حضورشان در پیشرفت تشکل موثر است، و برای ایده‌ها و برنامه‌های آنان وقت گذاشته می‌شود.
● پس، به عنوان یک راهبر ارشد حزب، به نظرات نیروها خود کاملاً گوش دهید، حتی، اگر در مسیر اهداف شما نباشند و آن ها را از آن رو که ایده خود را با شما در میان گذاشته‌اند، تحسین کنید؛ و سپس، با پرسیدن سؤال‌هایی بجا و روشن، آن ها را در پرورش ایده‌ای جدید در مسیر فکری خود هدایت کرده، و بخواهید بیشتر تأمل کنند، و ایده‌های خود را برای شما ارسال نمایند.
░▒▓ در مقابل خطاهای نیروها عکس العمل سریع و در عین حال متعادل نشان دهید
● برخی از راهبران تشکیلات سیاسی، زمانی که در گزارش ها و سیستم‌های کنترلی، اشتباه و خطایی را از فعال سیاسی خود می‌بینند آن را یادداشت می‌کنند تا در جلسه پایان ماه آن را به نیروی خود تذکر دهند که در اغلب موارد آن کاغذ نیز گم می‌شود یا اگر هم بیان شود، آن کنشگر سیاسی با واکنش‌های دفاعی یا احساسی در پی رفع اتهام از خود برمی آید.
● بنا بر این، بهترین زمان تأثیرگذاری تذکرات در کنار تواضع سیاستمداران در همان لحظه و در کمتر از چند جمله است. برخی از سیاستمداران تذکرات خود را با سؤال‌هایی سرزنش آمیز بیان می‌کنند؛ سؤال‌های چون: چرا این کار را این گونه انجام دادی؟ مگر نمی‌دانستی این کار اشتباه است؟ و ...
● این نحو عتاب ها، موجب می‌شود فعال سیاسی به صورت ناخودآگاه برای پاسخگویی از عملکرد خود دفاع کند، پس، پیشنهاد می‌شود تذکرات خود را فقط در دو یا سه جمله خبری به نیروی خود ابلاغ کنید؛ و بعد از نقل آن، چند دقیقه با سکوت خود به فعال سیاسی مهلت تفکر دهید.
░▒▓ راه حل را بر عهده خود نیروها قرار دهید و عملکرد آن ها را فقط از دور رصد کنید
● برای تقویت خلاقیت نیروها، با تعریف مجدد هدف نهایی تشکل، فرصت پیدا کردن راه حل مشکلات و خطاها را بر عهده نیروها قرار دهید و آن ها را تنها بگذارید و فقط با استفاده از ابزارهای سیاسی و کنترلی رفتارها و تصمیمات آنان را محک بزنید تا به بهترین راه حل دست یابید.
░▒▓ رفتارهای قابل تحسین را بازگو کنید
● برخی از سیاستمداران پر غرور در مقابل، عملکرد مثبت نیروهای خود به نوعی برخورد می‌کنند تا این دستاورد را به نام خود ثبت کنند و زحمات فعال سیاسی را در ردیف وظایف او بشمارند.
● برای ایجاد فضای امن و رقابتی در تشکل و رشد خلاقیت و تلاش، رفتارهای قابل تحسین نیروها را بازگو کنید و از آن ها برای این اتفاق تشکر و قدردانی نمایید (توأم با اقتباس‌های آزاد از سید فرشید آریاشکوه).
● ادامه این مباحث را در همین پاورقی‌ها دنبال کنید...
مأخذ:رسالت
هو العلیم
المومن اذا مات و ترک ورقه واحده علیها علم تکون تلک الورقه یوم القیامه سترا فیما بینه و بین النار و اعطاه الله لکل حرف مکتوب علیها مدینه اوسع من الدنیا سبع مرات
میزان الحکمه ج8 ص325