تسنیم؛ 
فقط ایده‌ای برای تأمل بیشتر
• بر مبنای طرح تقریباً نهایی مجمع تشخیص مصلحت نظام، که گفته می‌شود حمایت عالی‌مقام اکبر هاشمی بهرمانی رفسنجانی و مخالفت عالی‌مقام حسن روحانی را با خود دارد، بانک مرکزی موقعیت نسبتاً مستقلی می‌یابد، و بخش مهمی از اختیارات اقتصادی رئیس جمهور به نهاد بالادستی «شورای پول و اعتبار» واگذار می‌شود.
• ترکیب شورای پول و اعتبار به ترتیبی است که در مواقع وقوع اختلاف نظر بین رئیس کل بانک مرکزی و رئیس جمهور، ترکیب بالقوه به نفع رئیس کل بانک مرکزی خواهد بود؛ به این ترتیب که:
طرف رئیس جمهور:
۱. وزیر امور اقتصادی و دارائی یا معاون وی
۲. رئیس سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور یا معاون وی
۳. دو تن از وزرا به انتخاب هیأت وزیران
۴. دو تن از وزرا به انتخاب هیأت وزیران
۵. وزیر بازرگانی
طرف رئیس کل بانک مرکزی:
۱. رئیس کل بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران
۲. دو کارشناس و متخصص پولی و بانکی به پیشنهاد رئیس کل بانک مرکزی و تائید ریاست جمهوری
۳. دو کارشناس و متخصص پولی و بانکی به پیشنهاد رئیس کل بانک مرکزی و تائید ریاست جمهوری
۴. دادستان کل کشور یا معاون وی
۵. رئیس اتاق بازرگانی و صنایع و معادن
۶. رئیس اتاق تعاون
اعضای ناظر:
نمایندگان کمیسیون‌های امور اقتصادی و برنامه و بودجه و محاسبات مجلس شورای اسلامی (هر کدام یک نفر) به عنوان «ناظر» با انتخاب مجلس.
• بر این اساس، هر چند که عزل و نصب رئیس کل بانک مرکزی، در اختیار رئیس جمهور است، ولی تحقق این اختیار بسیار دشوار است و منحصراً در اختیار رئیس جمهور نخواهد بود.
• حجت الاسلام دکتر غلامرضا مصباحی مقدم، عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام جزئیات این خبر را در اختیار رسانه‌ها قرار دادند. ایشان توضیح دادند: بحث کیفیت تعیین رئیس کل بانک مرکزی از برنامه پنجم با چالش روبه رو شد و علت هم این بود که مجلس در این برنامه برای تعیین رئیس بانک مرکزی طرحی را تصویب کرد که مجلس هم در این انتخاب نقش داشته باشد یعنی، باید رئیس کل به مجلس معرفی می‌شد.
• وی با اشاره به این‌که غیر از معرفی رئیس کل بانک مرکزی به مجلس چند طرح دیگر نیز مطرح بود، تصریح کرد: هم‌چنین، تأکید بود که رئیس کل بانک مرکزی به غیر از رئیس جمهور با پیشنهاد شورایی سه قوه‌ای و بخش خصوصی پیشنهاد شود.
• این عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام در همین ارتباط به ایراد شورای نگهبان به طرح مجلس در آن سال اشاره و اضافه کرد: بعد از ایراد شورای نگهبان، مجلس به طرح خود اصرار کرد و بعد این موضوع به مجمع تشخیص مصلحت نظام رفت و مجمع سران سه قوه را مبنا قرار داد.
• مصباحی مقدم تأکید کرد: در آن مقطع آقای احمدی نژاد رئیس جمهور وقت به مقام معظم رهبری نامه‌ای نوشتند و تأکید کردند که به این شکل امکان فعالیت نیست و رهبری هم این طرح را به عنوان معضل به مجمع تشخیص مصلحت نظام ارجاع دادند.
• به گفته نماینده مردم تهران در مجلس شورای اسلامی، در آن نامه مقام معظم رهبری تأکید کردن نصب و عزل و قبول استعفای رئیس کل بانک مرکزی در اختیار رئیس جمهور باشد، اما، ترتیبی اتخاذ شود که روند نظارت بر این بانک آسان‌تر شود.
░▒▓ نقل قولی از یک دستور مقام معظم رهبری/ اداره بانک مرکزی کماکان معضل است
• وی با تأکید براینکه طرح مذکور مدت‌ها در مجمع تشخیص مصاحت نظام مسکوت مانده بود، علت طولانی شدن دوره بررسی را رسیدگی به مسائل مهم‌تر در مجمع تشخیص اعلام کرد.
• این عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام در همین ارتباط به روند انتخاب رئیس کل بانک مرکزی در دولت یازدهم اشاره کرد و افزود: از آن‌جایی که در قانون برنامه پنجم توسعه مشخص شده بود که قائم مقام بانک مرکزی حکم رئیس جمهور را می‌گیرد در این دولت روند درج شده در قانون طی شد، اما، برای رئیس کل کماکان ابهام وجود داشت.
• مصباحی مقدم ضمن اشاره به راهکار برنامه چهارم برای انتخاب رئیس کل بانک مرکزی، گفت: در برنامه چهارم آمده بود که وزیر اقتصاد حکم رئیس کل بانک مرکزی را بدهد در این دوره هم وزیر حکم انتخاب رئیس را زد و متعاقب آن حکم دیگری توسط رئیس جمهور زده شد این اقدام نشانه خلا قانونی و ادامه معضل است.
░▒▓ روحانی گفت اداره بانک مرکزی معضل نیست/ مجبور شدیم از رهبر استعلام بگیریم
• وی ادامه داد: زمانی که این مسأله در مجمع تشخیص مصلحت نظام مطرح شد رئیس جمهور گفت برای ما معضلی نیست و این موضوع حل شده و رئیس کل در حال فعالیت است و ما نیازی نمی‌بیینم این مسأله در دستور باشد معضل برای زمانی بود که مصوبه مجلس بود و اعتراضاتی به همراه داشت.
• این عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام اضافه کرد: به همین خاطر بنا شد این مسأله با مقام معظم رهبری در میان گذاشته و به نظر ایشان عمل شود، اقای رفسنجانی در ملاقات با آقا مسأله را مطرح می‌کنند و طبق نقل قول ایشان، اقا می‌فرمایند نه من معتقدم معضل است و برای یک بار هم شده باید این مسأله حل شود.
• وی ادامه داد: طبق این نقل قول، نظرشان این بودکه دائماً دولت‌ها بانک مرکزی را به عنوان صندوق ذخیره خود می‌دانستند و از منابع آن برداشت می‌کردند و همواره نرخ تورم ما ناشی از تزریق نقدینگی و استقراض از بانک مرکزی افزایش یافته است بنا بر این، باید با حفظ این نکته که نصب و عزل و پذیرش استعفای رئیس کل توسط رئیس جمهور باشد سازو کاری تعیین شود که آن ساز و کار از مطلق العنان بودن دولت در مدیریت بانک مرکزی جلوگیری کند.
• مصباحی مقدم تصریح کرد: روشن است که بانک مرکزی در عین این‌که از نظر اجرایی زیر نظر دولت اداره می‌شود، بانک کل کشور و مردم است نه صرفاً بانک دولت چراکه سیاست‌های این بانک در اقتصاد ملی تأثیر دارد و دخالت‌های دولت در این بانک آثار خود را در قدرت پول مردم نشان می‌دهد بنا بر این، نیازمند سازو کاری هستیم که امکان نظارت دیگران و تأثیرگذاری نهادهای دیگر کشور فراهم شود.
• وی با بیان این‌که همین منطق باعث شد باردیگر نحوه اداره بانک مرکزی در دستور مجمع تشخیص مصلحت نظام قرار گیرد، گفت: برهمین اساس موضوع به کمیسیون اقتصادی مجمع ارجاع شد و حدود ۳ ماه کمیسیون روی این موضوع کار کرد.
░▒▓ جزئیات نحوه اداره بانک مرکزی/ رئیس کل چه ویژگی‌هایی باید داشته باشد؟
• این عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام ضمن اشاره به تصویب کلیات اداره بانک مرکزی در جلسه اخیر مجمع و ارجاع بررسی جزئیات به کمیسیون اقتصاد کلان، اظهار داشت: چند نکته در این طرح وجود دارد که شامل ویژگی‌ها و صلاحیت‌های علمی و عمومی رئیس کل بانک مرکزی است.
• وی با بیان این‌که دوران تصدی ریاست بانک مرکزی نیز در طرح جدید مورد ارزیابی قرار خواهد گرفت، تصریح کرد: یکی از مسائلی که در سازو کار تعیین رئیس کل بانک مرکزی مد نظر است به طرف پیشنهاد‌دهنده مربوط می‌شود در همین ارتباط البته، چندین طرح مورد رسیدگی قرار گرفته است.
• به گفته مصباحی مقدم از دیگر مسائل مطرح این است که چه کسی پیشنهاد فرد معرفی شده برای ریاست بانک مرکزی را بپذیرد و هم‌چنین، چه کسی حکم نهایی را صادر کند.
• نماینده مردم تهران در مجلس شورای اسلامی ضمن اشاره به پیشنهادهای مطرح برای صلاحیت‌های علمی ریاست بانک مرکزی در طرح جدید، گفت: در کمیسیون اقتصاد کلان مجمع تشخیص مصلحت نظام به این اجماع رسیده‌ایم که فرد معرفی شده برای بانک مرکزی دارای مدرک دکترا در رشته‌های اقتصادی، پولی یا مالی داشته باشد.
░▒▓ رئیس کل حداکثر باید ۷۰ ساله باشد/ پیشنهاد با چه گروهی است؟
• وی هم‌چنین، افزود: بند دیگر هم داشتن کفایت تجربی و تجربه مدیریتی در حوزه‌های اقتصادی پولی یا مالی یا پنج سال تجربه مدیریتی در بانک مرکزی است؛ بنا بر این، یکی از شرط‌ها داشتن تجربه هفت سال مدیریت در غیر بانک مرکزی و حداقل پنج سال درون بانک مرکزی است.
• این عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام دیگر شرط انتخاب رئیس کل بانک مرکزی را داشتن حسن شهرت و توان انجام وظایف محوله با حداکثر ۷۰ سال سن اعلام کرد و گفت: نداشتن سابقه محکومیت کیفری و موثر مالی هم از دیگر شرایط است.
• مصباحی مقدم با بیان این‌که شرایط مذکور کمک می‌کند تا فردی ریاست بانک مرکزی را برعهده بگیرد که از کفایت علمی بالا و صلاحیت‌های عمومی بالا برخوردار باشد، تأکید کرد: البته، هیچ یک از این مسائل مطرح شده مصوب مجمع نیست، بلکه پیشنهاد کمیسیون اقتصاد کلان است.
░▒▓ شورای پول و اعتبار ۳ نفر را برای ریاست بانک مرکزی به رئیس جمهور پیشنهاد می‌کند
• وی در ارتباط با سناریوهای مطرح برای طرف پیشنهاد‌دهنده ریاست بانک مرکزی، گفت: هفت-هشت سناریو برای پیشنهاد‌دهنده مطرح شد البته، پیشنهاد کمیسیون این بود که ابتدا شورای پول و اعتبار سه نفر خبره را که دارای شرایط و صلاحیت لازم هستند را به رئیس جمهور پیشنهاد دهد و رئیس جمهور یکنفر را انتخاب کند و اگر رئیس جمهور افراد پیشنهادی را انتخاب نکرد مجدد افراد دیگر معرفی شوند.
• این عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام در همین ارتباط اضافه کرد: طرح مذکور در مجمع مورد بحث قرار گرفت، اما، بنا شد سناریوهای دیگر نیز از سوی کمیسیون اقتصاد کلان به مجمع ارائه شود؛ یکی از سناریوهای پیشنهادی این است که پیشنهاد‌دهنده و صادرکننده حکم رئیس جمهور باشد.
• وی با بیان این‌که یکی دیگر از طرح‌های موجود این است که وزیر اقتصاد رئیس کل بانک مرکزی را پیشنهاد کند، تصریح کرد: پیشنهاد دیگر هم این است که شورای پول و اعتبار رئیس کل را معرفی کند؛ هم‌چنین، پیشنهاد دیگر این است که مجمع عمومی بانک مرکزی فردی را پیشنهاد دهد.
• به گفته مصباحی مقدم، از دیگر طرح‌های ارائه شده برای طرف پیشنهاد‌دهنده ریاست بانک مرکزی این است که کمیته‌ای با ترکیب از شورای پول و اعتبار، مجمع عمومی بانک مرکزی، نماینده مجلس تشکیل شود و در نهایت با تأیید شورای پول و اعتبار و حکم رئیس جمهور ریاست بانک مرکزی فعالیت خود را آغاز کند.
░▒▓ فردا تکلیف ریاست بانک مرکزی مشخص می‌شود؟
• این عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام ضمن اشاره به این‌که سناریوهای مذکور الآن مورد بحث کمیسون اقتصاد کلان است، تصریح کرد: صبح شنبه هم قبل از جلسه مجمع تشخیص بناست یک بار دیگر کمیسیون اقتصاد کلان تشکیل شود و طرح نهایی را به مجمع ارائه دهد.
• وی درباره دوره زمانی ریاست بانک مرکزی گفت: در این خصوص پیشنهاد چهار سال، پنج سال و هفت سال مطرح بود که در نهایت پنج سال مورد تصویب کمیسیون اقتصاد کلان مجمع تشخیص مصلحت نظام قرار گرفت.
• مصباحی مقدم البته، توضیحاتی را هم درباره طرح‌های موجود برای تغییر یا عزل رئیس کل بانک مرکزی را مطرح کرد و افزود: گفته شده در صورتی که یک یا بیشتر از شرایط زیر محقق شود تغییر رئیس بانک مرکزی حتمی شود؛ یکی از این موارد فقدان شرایط نصب، قصور و تقصیر در دستیابی اهداف بانک مرکزی به تشخیص شورای پول و اعتبار و تأیید رئیس جمهور و هم‌چنین، اثبات عدم توان در مدیریت بانک مرکزی به تشخیص شورای پول و اعتبار است؛ البته، این‌ها پیشنهاد بوده و نهایی نشده است.
░▒▓ یک تبصره برای رئیس جمهور/ رئیس کل بانک مرکزی چه زمانی عزل می‌شود؟
• این عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام، ادامه داد: هم‌چنین، گفته شد رئیس جمهور می‌تواند اگر بیش از یک سال از دوره رئیس بانک مرکزی قبل باقی مانده باشد پیشنهاد جدیدی را برای رئیس جدید بدهد.
• وی تأکید کرد: باتوجه به این‌که معمولاً، دو دوره ریاست جمهوری را یک رئیس جمهور تجربه می‌کند این سیاست برای دوره اول رئیس جدید رخ می‌دهد بنا بر این، هدف از تصویب این طرح این است که این اجازه برای تغییر رئیس بانک مرکزی باشد.
• این عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام درباره زمان تصویب جزئیات نحوه اداره بانک مرکزی گفت: ان شاءالله فردا ادامه رسیدگی به مباحث باقی مانده را در کمیسیون اقتصاد کلان مجمع خواهیم داشت و احتمال دارد در جلسه اصلی مجمع نیز این مباحث مورد بررسی قرار گیرد.
مآخذ:...
هو العلیم
