حامد 
دهخدا؛ فقط ایده‌ای برای تأمل بیشتر
• برای سیاستمدارانی که نگران مواجه شدن با سیلی از انتقادات تخریبی، و سؤالات «ناکارآمد» و به اصطلاح «به جهنمی» هستند، راه حل، هدایت و آدرس‌دهی درست به فعالان سیاسی است. هدف، باید تشویق تدوین سؤالاتی باشد که بر اساس تفکری متعهد به اصول، ریشه‌ای، و عمیق طراحی شوند، و در عین حال، در حین تلاش برای مطرح کردن سؤالات خوب و هوشمندانه، رهبران هم باید سؤالات و انتقادات را راه خوبی برای پیدا کردن دستور کارهای مهم ببینند.
• در پاورقی‌های ”مرور نکات آموزشی در فعالیت سیاسی“، می‌کوشیم به قدر طاقت، می‌کوشیم تا برای تسهیل دست یابی به حضور تشکل‌های سیاسی مثمر ثمر، توشه‌ای تدارک نماییم. این، هشتمین قسمت، از این پاورقی‌های رسالت است، که هر یک به طور مستقل و جداگانه تهیه شده‌اند. دولت خوانندگان منتقد مستدام.
• در این بخش هشتمین، چهار کلید نکته را برای بهره‌مندی هر چه بیشتر از پرسش و گسترش فرهنگ پرسشگری متعرض خواهیم شد. هر چهار نکته، فروعی بر اصل ضرورت ارزش قایل شدن برای پرسش صحیح و سازنده هستند:
░▒▓ قضیه
• تصور کنید که فردی کنجکاو هستید که در یک تشکل سیاسی با سیاست ها و فرآیندهای کاری جا افتاده، و حتی، قدیمی فعالیت می‌کنید. به عنوان یک فعال جوان، حتماً مواقعی هست که به این نتیجه می‌رسید که بخشی از این فرآیندها یا سیاست ها به قدر کافی کارآمد و موثر نیستند، و در نهایت این سؤال برایتان پیش آید که چرا به این ترتیب، عمل می‌کنیم؟ آیا رویکرد بهتری وجود ندارد؟
• آنچه در ادامه این سناریو اتفاق می‌افتد، شاخص خوبی جهت بررسی برخورداری این تشکل ها از فرهنگ پرسشگری، پذیرش و انطباق است. در صورت وجود فرهنگ مذکور در تشکل، سؤال مطرح شده از سوی شما، توسط مدیریت، دقیقاً بررسی شده، شاخ و برگ می‌یابد، شقوق مختلف آن بررسی می‌شود، و به بحث‌های پیچیده‌تر و نتایج عملی منجر می‌گردد. به احتمال زیاد، شما به دلیل طرح چنین پرسشی ستایش می‌شوید؛ اما، اگر چنین فرهنگی در تشکل جاری نباشد، مسلماً با چنین واکنشی رو به رو خواهید بود: «این روشی است که ما به مدت ۲۰ سال بر اساس آن فعالیت ها را انجام داده‌ایم، به چالش کشیدن فرآیندها وظیفه شما نیست».
• اغلب تشکل ها، آن هم از نوع سیاسی، در گروه دوم جای دارند؛ درک دلایل این امر آسان است؛ بسیاری از این تشکل ها و بویژه تشکل‌های بزرگ و سابقه دار، بر اساس یک مدل نظامی طراحی شده‌اند، و دارای ساختاری سلسله مراتبی و مدیریت از بالا به پایین هستند. در چنین ساختاری، طرح پرسش، به چالش کشیده شدن انضباط تلقی می‌شود، و در واقع، قدری هم چنین است. از نظر برخی از رهبران سیاسی، پرسشگری، یا به بیان متداول، «زیر سؤال بردن»، از منظر بسیاری از رهبران، امری «ناکارآمد» است. این رهبران، اغلب در اضطراب «انجام کارها» به سر می‌برند، و برای تحمل پرسش‌هایی که در سرعت این روند اختلال ایجاد می‌کنند، اصول پذیرفته شده را به چالش می‌کشند، و مدیران را مجبور به صرف زمان جهت توضیح و دفاع از رویکردهای موجود می‌کنند، صبر چندانی ندارند.
• برای تشکل‌های خلاق و نو آور، تطبیق پذیر با تغییر، و فعال در شرایط رقابتی، «فرهنگ پرسشگری» عاملی جهت کسب اطمینان از استمرار فعالیت، جریان خلاقیت، و تفکر تطبیق پذیر در سراسر تشکل است.
• یکی از روش‌های مورد استفاده تشکل‌های موفق، افزایش و گسترش «فرهنگ پرسشگری» در درون تشکل است. در این تشکل ها، بررسی انتقادی و بهبود مدل ها و رویه‌های عملیاتی، یک اصل مستمر محسوب می‌شود، و این، خود، مستلزم تیم رهبری است که همواره در تلاش است با طرح سؤالاتی مشکلات را برجسته کند، تا کورانی از تولید راه حل ها پدید آید.
• چگونه می‌توان تشکلی داشت که «فرهنگ پرسشگری» در آن رواج یابد؟ آیا ممکن است افراد را وادار به طرح پرسش‌هایی صحیح کرد تا در نهایت نتایج سازنده‌ای در پی داشته باشند؟ بر اساس مطالعات انجام شده در فن مدیریت اجرایی، به چهار اصل کلیدی می‌رسیم:
░▒▓ اول. پرسشگری در سطح رهبری تشکل سیاسی گسترش یابد
• ایجاد فرهنگ پرس و جو از بخش مدیریت تشکل آغاز می‌شود؛ توسط رهبرانی که خود پرسشگر هستند. امروزه، رهبران گروه‌های سیاسی، باید نقش «ریاست پرسشکده» را بر عهده داشته باشند، هر چند بر عهده گرفتن این نقش آسان نیست؛ این طور است که سیاست، سرزندگی و سلامت خود را حفظ می‌کند.
• البته رهبر حزبی که خود را «رهبر پرسشکده» می‌داند، یک پرسشگر پخته و سنجیده است. او از طرح انتقادات نمایشی و غیر عملی پرهیز می‌کند. او انتقاداتی می‌کند که به ازای آن راه حلی مفروض است. برای این منظور، او پرسش‌های دقیقی در این باره که «مسؤول این مشکل کیست؟» و «هزینه اصلاح این مشکل چه قدر است؟» و «آیا اساساً در شرایط فعلی هیچ راه حل عملی برای رفع مشکل وجود دارد؟» می‌پرسد. این ها، پرسش‌هایی هستند که جنبه اکتشافی واقعی دارند، و سیاست را در پیش بینی آینده و شناسایی فرصت‌های پیش رو هدایت می‌کنند.
• این رهبران، مدام این نحو سؤالات را به شیوه‌های مختلف در درون تشکل به جریان می‌اندازند، و اعضا را در پاسخ به این سؤالات، در جهت مثبت و غیر تخریبی فعال نگه می‌دارند.
░▒▓ دوم. پرسشگری باید مورد ستایش قرار گیرد یا دست کم تقبیح نشود
• ایجاد این فرهنگ در کنار شعارها و پوسترهایی که تهیه می‌شود، مستلزم برقراری سیستم ها و ایجاد انگیزه جهت ترویج رفتارهاست. تشکل باید منابع قدرت و توش و توان حزب را در اختیار افرادی قرار دهد که به دنبال پاسخ برای پرسش‌های بی جواب هستند، و تلاش‌های امیدوارکننده‌ای در این راستا انجام می‌دهند، و به طور مستقیم، درگیر خطرات و ریسک‌های هوشمندانه‌ای می‌شوند.
• اغلب، در تشکل ها شرایط رایجی وجود دارد که در آن افراد با مطرح کردن مشکلات و مسائل تشکل، با واکنشی این چنینی مواجه می‌شوند: «تو خود مشکل را پیدا کرده‌ای و مسؤول رفع آن هستی». تحت چنین شرایطی، عموم افراد از طرح سؤال صرف نظر می‌کنند، زیرا، اکثر آن ها تمایل چندانی به افزایش حجم کار روزانه خود ندارند، و علاوه بر این، احتمالاً، مشکل یاد شده به قدری بزرگ است که آن فعال سیاسی عضو تشکل، به تنهایی قادر به یافتن پاسخ مناسب برای آن نیست.
░▒▓ سوم. زمان و مکان لازم را در اختیار افراد پرسشگر قرار دهید
• به احتمال زیاد، فعالان حزب، در طول دوره‌ای که بر مشکلات تشکل تمرکز دارند، از انجام کارهای روزمره شغل خود ناتوان هستند. سیاست‌های صحیح استفاده از زمان شخصی در سازمان‌های موفق جهان، به افراد اجازه می‌دهند بین ده تا بیست درصد از زمان تعهد خود را به طرح ایده‌ها و نظرات نوآورانه اختصاص دهند. بدیهی است دستیابی به چنین پیشرفتی مستلزم فضایی است که افراد در آن به تفکرات بلندپروازانه خود بپردازند. این گروه از فعالان باید به منظور ارضای حس کنجکاوی خود آزادی حضور در قسمت‌های مختلف تشکل را داشته باشند؛ چرا که بسیاری از پرسش‌های خلاقانه، درست زمانی به ذهن افراد خطور می‌کند که به جهان اطراف گوش می‌سپارند و جزئیات آن را مشاهده می‌کنند.
░▒▓ چهارم. برای طرح پرسش‌های نوآورانه ابزارهای مناسب فراهم کنید
• پرسشگری، یک مهارت، روش تفکر، و توان ما در «سازمان دهی تفکرات پیرامون آن چه نمی‌دانیم» است. به منظور افزایش این مهارت، تشکل ها می‌توانند از فرآیندها و تکنیک‌های شناخته شده روان شناختی بهره‌مند شوند که بر اساس آن، روش‌های پرسش گری و نحوه تجزیه و تحلیل سؤالات آموزش داده شود. ارائه این آموزش ها در حزب، موجب بهبود کیفیت سؤالات و پیشرفت در روندهای پاسخ به سؤالات است (توأم با برداشت‌های آزاد از Harward Business Review).
• ادامه این مباحث را در همین پاورقی‌ها دنبال کنید...
مأخذ:رسالت
هو العلیم
