منابع مستقر در ژنو؛ فقط ایدهای برای تأمل بیشتر
░▒▓ گزارش اول از دکتر حنیف غفاری، همراه تیم مذاکره کننده ایرانی
■ «انعقاد توافق هستهای نهایی میان ایران و اعضای ۱+۵ منجر به ایجاد شکافهای جدی بین تل آویو واشنگتن خواهد شد... فرانسه در سال ۲۰۱۳ میلادی ۴۳ درصد بر میزان صادرات تسلیحاتی خود افزوده است. بازار اصلی فرانسویها غرب آسیا است... مقامات امریکایی بر اتخاذ تصمیمات دشوار از سوی ایران در توافق نهایی تأکید دارند... »
■ این جملات و گزارهها در فضای خبری و مطبوعاتی ساخته و پرداخته برخی رسانههای غربی جایگاه ویژه و منحصر به فرد خود را دارند. گزارهها و اخبار و اطلاعاتی که نشان میدهد غرب موانع زیادی جهت رسیدن به توافق نهایی با ایران دارد. برخی تحلیلگران معتقدند که در صورت انعقاد توافق نهایی هستهای میان ایران و اعضای ۱+۵، ایالات متحده امریکا و تروئیکای اروپایی ممکن است فرصتهای زیادی را در حوزه یارگیری در غرب آسیا و نظام بین الملل از دست بدهند.
■ در جریان انعقاد توافقنامه موقت ژنو نیز شاهد بودیم آویگدور لیبرمن وزیر امور خارجه رژیم اشغالگر قدس به صورتی علنی و صریح از اختلافات راهبردی امریکا و اسرائیل خبر داد و، حتی، در تهدیدی مستقیم، مقامات کاخ سفید را نسبت به گذار از ایالات متحده و یافتن شرکای غیر امریکایی در نظام بین الملل تهدید کرد.
■ آنچه ذکر شد نشان میدهد ایالات متحده امریکا و تروئیکای اروپایی در راستای انعقاد توافق نهایی هستهای با ایران چارهای جز پرداخت هزینه استراتژیک سنگین ندارند. به عبارت بهتر، هزینه ناشی از امضای توافقنامه نهایی هستهای با ایران برای کاخ سفید صرفاً تاکتیکی نیست و این هزینه خود را با ابعاد راهبردی و استراتژیک تسری خواهد بود. با این حال، نباید فراموش کرد که غرب ناچار است این هزینه را به تنهایی بپردازد. طرح ادعاهای کاذب و مطالعات ادعایی دروغین در خصوص پرونده هستهای ایران و مانور تبلیغاتی ویژه بر روی آن سبب شده است تا هزینههای غرب در قبال مواجهه با پرونده هستهای صلح آمیز ایران افزایش پیدا کند. بدیهی است که مسؤولیت این افزایش هزینه بر عهده واشنگتن و تروئیکای اروپایی است نه ایران! در چنین شرایطی مضحکانه و بیاساس بودن ادعای مقامات امریکایی مبنی بر لزوم اتخاذ تصمیمات دشوار از سوی ایران بیانگر همین مسأله است.
■ در جریان مذاکرات وین ۵ طرفهای مذاکره از جدیت خود جهت رسیدن به توافق نهایی در تاریخ مقرر شده وفق ضرب الاجل پیش بینی شده در توافقنامه ژنو سخن میگویند. بدیهی است که در این خصوص ایالات متحده امریکا و فرانسه به عنوان دو طرف متخاصم ناچارند از منافع نامشروع خود در نظام بین الملل جهت رسیدن به یک توافق مهم دست بکشند. در سخت و دشوار بودن این موضوع شک و شبههای وجود ندارد، اما، مسؤولیت اتخاذ این تصمیم سخت بر عهده خود غرب خواهد بود.
■ در این میان کماکان امریکا و متحدان آن باید نسبت به مسأله نیازهای اساسی ایران و لزوم تعیین آن توسط کشورمان توجهی ویزه داشته و گارد بسته و غیر واقع بینانه خود را در این خصوص باز کنند.
■ رویکرد ایران نسبت به موضوع نیازهای اساسی در غنیسازی کاملاً مشخص است و این ایران است که نیازهای خود را تشخیص میدهد و آن را تعیین مینماید. این در حالی است که تاکنون، ایران در میزان نیازهای عملی برنامه منطقی و روشن ارائه کرده است. به عبارت بهتر، مرجع تشخیص نیازهای اساسی در مسأله غنیسازی خود ایران است. در این میان مرجع دیگری اساساً «حق» و «قدرت» تشخیص چنین نیازهایی را ندارد.
■ تاکنون، بارها تأکید شده است که تاسیسات آب سنگین اراک و نیروگاه بوشهر از نیازهای اساسی ایران است. از سوی دیگر، قرارداد تأمین سوخت نیروگاه بوشهر از سوی روسها تا سال ۲۰۲۱ خاتمه خواهد یافت. اینکه ایران در خصوص نحوه تولید سوخت برای دوره پس از این قرارداد چه تصمیمی خواهد گرفت بیش از اینکه به دیگران مربوط باشد در حوزه تصمیمات ملی ایرانیان قرار دارد و قطعاً زمانیکه ایران توان تولید سوخت مورد نیاز خود را دارد چه دلیل و منطقی برای صرفنظر از تولید داخلی و مبادرت به ورود از خارج وجود دارد؟ این موضوع در جریان مذاکرات وین ۴ نیز به طرف غربی تفهیم شده است، اما، نکته اساسی اینجاست که غرب زمان زیادی جهت درک این موضوع و وفق دادن خود با این استدلال منطقی ندارد. استدلالات ایران در حوزه نیازهای اساسی و میزان غنیسازی و تعداد سانتریفیوژها کاملاً منطقی و گویاست و پس، زدن این استدلالها توسط طرف غربی صرفاً منجر به از دست رفتن زمان و ایجاد فرسایش در روند مذاکرات خواهد شد. بدیهی است که هزینه فرسایش مذاکرات را نه تنها امریکا و فرانسه، بلکه دیگر اعضای ۱+۵ نیز پرداخت خواهند کرد. از این رو، دیگر اعضای ۱+۵ باید زیاده خواهیهای امریکا در مسأله هستهای ایران و منابع تسلیحاتی فرانسه در تجارت با کشورهای عربی مخالف به نتیجه رسیدن مذاکرات هستهای با ایران را مهار کنند. در چنین شرایطی واشنگتن و پاریس چارهای جز انداختن سلاحهای خود پای میز مذاکره نخواهند داشت.
░▒▓ گزارش دوم از کامران کرمی خبرنگار دنیای اقتصاد
■ فضای روز دوم مذاکرات هستهای ایران و ۱+۵ در «هتل کوبورگ» وین متمرکز بر نگارش متن توافق نهایی بود. آنگونه که مایکل مان سخنگوی کاترین اشتون و همچنین، سیدعباس عراقچی معاون وزیر خارجه و مذاکرهکننده ارشد هستهای ایران در جمع خبرنگاران به آن اشاره کردند، نشان میدهد که پیشرفت در این دور از مذاکرات انجام گرفته است و طرفین از توافق بر سر چارچوب کلی و مقدمه متن توافق نهایی خبر میدهند.
■ فضای کلی گفتوگوها و رایزنیهای حاشیه مذاکرات نیز، احتمالها برای رسیدن به تفاهم میان دو طرف بر سر یک یا دو موضوع را افزایش داده است. موضوعی که دیپلماتهای مستقر در وین به آن اشاره کرده و میگویند که به احتمال زیاد در این دور از مذاکرات میتوان بر سر یک یا دو موضوع به تفاهم رسید و نگارش آنها را شروع کرد.
■ در این ارتباط مذاکرهکننده هستهای ایران پس از پایان روز دوم مذاکرات در جمع خبرنگاران ایرانی حاضر شد و به پرسشهای آنان پاسخ داد. عباس عراقچی در پاسخ به سؤال «دنیای اقتصاد» درباره رفع تحریمها و چشمانداز برای فعالان و سرمایهگذاران اقتصادی گفت که برداشته شدن تحریمها قطعی است. عراقچی گفت: «دو موضوع است که قطعی است و درباره آن اتفاق نظر وجود دارد: اول؛ اصل غنیسازی یعنی، در توافق نهایی غنیسازی ادامه مییابد، اما، کیفیت آن هنوز مشخص و قطعی نشده است و موضوع دوم که قطعی است برداشته شدن تحریمها است، هیچ توافقی حاصل نخواهد شد، مگر آن که از طریق آن همه تحریمها برداشته شود، اما، اینکه با چه سرعت و کیفیتی برداشته میشود موضوع مذاکره است».
■ عراقچی با اشاره به اینکه برداشته شدن تحریمها باید براساس گامهای متوازن باشد، افزود: «طبعا تمامی گامهای توافق نهایی باید بر مبنای گامهای متوازن باشد و سختی کار هم است که چگونه به ترتیباتی برسیم که در آن دو طرف گامهای متوازن را در جدول زمانی مشخص انجام بدهند».
■ معاون وزیرخارجه افزود: «امیدوار هستیم زمانی که توافق نهایی به دست میآید، روند برداشته شدن تحریمها در کوتاهترین زمان ممکن صورت بگیرد و قطعاً این موضوع اثر خود را در اقتصاد کشور خواهد داشت و جامعه اقتصادی ما خود را برای رسیدن به توافق نهایی آماده کرده است». عضو ارشد تیم مذاکرهکننده هستهای در ادامه تأکید کرد که بازار باید خود را برای هر شرایطی آماده کند و اصولا ما باید اقتصادی داشته باشیم که هیچگاه توسط عوامل خارجی ازجمله تحریمها تحتتأثیر قرار نگیرد.
■ عراقچی با اشاره به اقتصاد مقاومتی گفت: «جهتگیری اقتصادی ما هم باید به سمت اقتصاد مقاومتی که مقام معظم رهبری اشاره نمودند، باشد و نگران از عوامل خارجی همچون تحریمها نباشد. اقتصاد باید به درجهای برسد که کاملاً ایمن از فشارهای خارجی باشد و امیدوار هستیم که کل اقتصاد کشور در این جهت به پیش برود».
■ او در پاسخ به این پرسش که برداشته شدن تحریمها و گامهای متوازن براساس چه جدول زمانی انجام خواهد شد گفت: «جزئیات در حال مذاکره است و هرگونه عدد و رقمی را که گفته میشود تأیید نمیکنم و صرفاً گمانهزنیهای خارجی با اهداف خاص است».
■ عضو ارشد تیم مذاکرهکننده هستهای با بیان اینکه مذاکرات ایران و گروه ۱+۵ در فضای «دوستانه، مثبت، سازنده و با آرامش» ادامه دارد، گفت امیدواریم از چهارشنبه (دیروز) نگارش متن توافق نهایی را شروع کنیم، اما، نه از موضوعات مهم، بلکه از چارچوب کلی و مقدمات آن. او با تأکید بر اینکه طرفین با جدیت و در فضای مثبت و سازنده مذاکره میکنند افزود: «منظور من از مثبت بودن، مذاکره در فضای دوستانه و آرامش است؛ که این به معنای کوتاه آمدن از مواضع نیست و تا رسیدن به موضع مورد قبول دو طرف، هنوز فاصله داریم و باید کار کنیم». عراقچی با بیان اینکه امیدواریم در این دور از مذاکرات به متن اولیه برسیم، اگر چه حاوی دهها و صدها جمله دارای اختلاف باشد، گفت: «امیدواریم تا پایان تیرماه به نتیجه برسیم». معاون وزیر خارجه تأکید کرد که امیدواریم در پایان این مذاکرات به یک متن اولیه برسیم، اگر چه این متن حاوی دهها و صدها جمله مورد اختلاف در آن باشد؛ امیدواریم حداقل در این مقدار بتوانیم پیشرفت داشته باشیم که به یک چارچوب مورد توافق برای تفاهم نهایی رسیده باشیم.
▓ توافق کلی درباره عنوان توافق نهایی
■ معاون حقوقی و بینالملل وزیر امور خارجه درباره عنوان توافق نهایی گفت: «یک توافق کلی درباره عنوان آن وجود دارد و درباره مقدمه هم احتمالاً، تفاهمها و نظرات مشترکی وجود دارد، اما، مهم محتوا است. فکر میکنم بتوان نگارش متن را در حدی که مقدور باشد ولو چارچوب کلی و مقدمات این کار را شروع کنیم تا موضوعات مورد اختلاف را در جلسات بعد حل و فصل کنیم».
■ روز سهشنبه نیز یکی از دیپلماتهای بلندپایه ایرانی که نخواست نامش فاش شود به «دنیایاقتصاد» گفت که «یک صفحه و نیم از متن توافق نهایی نگارش شدهاست».
▓ مواضع طرفها شفافتر شده است
■ مذاکرهکننده ارشد هستهای ایران در پاسخ به این پرسش که تفاوت وین ۵ با وین ۴ در چیست گفت: «تفاوت این است که در این دوره مواضع نسبت به دوره قبل شفافتر شده و اختلافها و نیز گزینههای متعدد برای رفع اختلافات مشخصتر شده است». معاون وزیر امور خارجه درباره زمان اجرای توافق گفت که هیچ عدد و رقمی را درباره موضوعات مختلف ازجمله زمان توافق یا سانتریفیوژها تأیید نمیکنم و همه اینها در حال مذاکره است.
■ عراقچی تأکید کرد: «تفاوت این دوره با دورههای پیش این است که مواضع طرفها شفافتر شده است و ما در یک روند مستمر قرار داریم و این مسیر از وین ۱ تا الان ادامه دارد و گزینههای مختلف برای برداشته شدن اختلافات هم روشنتر شده است». او در پاسخ به این پرسش که به نظر میآید متنی بین دو طرف وجود دارد که مذاکرهکنندگان درحال کار روی آن هستند گفت: «هنوز یک متن مشترک نداریم و امیدواریم تا پایان این دور از مذاکرات به این متن برسیم».
▓ جدیت امریکا برای ۲۰ ژوئیه
■ معاون حقوقی و بینالملل وزیر امور خارجه با اشاره به مذاکرات دو جانبهاش با امریکاییها در ژنو و حضور برنز برای دریافت توضیحات بیشتر از ظریف گفت: «اینکه طرف امریکایی توضیحات و صحبتهای بیشتری را بخواهد، امری طبیعی است. همه طرفها ازجمله امریکا جدیت دارند تا ۲۰ ژوئیه (۳۰ تیر ماه) مذاکرات به نتیجه برسد و اگر نرسد کار هیأت امریکایی سخت میشود و معلوم نیست که بتوانیم ادامه دهیم. طرف مقابل هم اذعان میکند که اگر در این تاریخ به نتیجه نرسیم، کار دشوارتر خواهد شد، ولی، اگر تا تاریخ ۲۰ ژوئیه به تفاهم نرسیم، فاجعه نخواهد بود».
■ عراقچی در پاسخ به این پرسش که آیا تا ۲۰ ژوئیه در مذاکره با ۱+۵ به توافق نهایی دست خواهید یافت، گفت: «بحثها با جدیت ادامه دارد؛ حوزه آن بسیار گسترده و موضوعات متنوع با ابعاد و جنبههای مختلف ازجمله سیاسی، فنی و حقوقی است که دیدگاههای متفاوتی هم درمورد آن وجود دارد». او درباره تمدید مذاکرات گفت که هنوز همه طرفها امیدوارند که به تفاهم برسند و اگر نرسیدیم در همان ۲۰ ژوئیه برای این مسأله تصیمگیری میشود.
▓ قسطها در موعد مقرر آزاد شده است
■ معاون حقوقی و بینالملل وزیر امور خارجه در پاسخ به پرسشی درباره ادعای پرداخت نشدن اقساط درآمدهای نفتی آزاد شده ایران براساس توافق موقت ژنو، گفت: «تا اینجا هر آن چیزی که از توافق ژنو به گروه ۱+۵ مربوط میشود، اجرا شده است». او افزود: «درخصوص اقساط پرداختی نیز همه قسطها در موعد مقرر آزاد شده و به حساب بانک مرکزی واریز شده است، اما، اینکه بانک مرکزی چگونه از آن استفاده میکند خودشان پاسخگو هستند».
▓ حضور برنز در مذاکرات مفید بود
■ عضو ارشد تیم مذاکرهکننده هستهای درباره حضور ویلیام برنز در مذاکرات با ایران گفت که رئیس هیأت امریکایی وندی شرمن است و روز دوشنبه برای جلسه سه جانبه، آقای برنز اضافه شدند و حضور ایشان مفید بود و ممکن است در آینده هم این حضور تکرار شود.
■ عراقچی درخصوص اختیارات ویژه برنز درمورد لغو تحریمها گفت: «برنز از دیپلماتهای برجسته امریکایی و نفر دوم وزارت امور خارجه این کشور که به مذاکرات ملحق شد و این از نشانههایی است که جدیت طرف امریکایی برای حصول توافق نهایی در مهلت تعیین شده را نشان میدهد».
▓ مذاکره محتوایی درباره عراق
■ عراقچی همچنین، درباره اینکه آیا موضوع عراق در مذاکرات ایران و امریکا مطرح شده است، با تأیید مطرح شدن این موضوع میان طرفین گفت: «واقعیت این است که هیچ موضوعی جز هستهای در مذاکرات مطرح نیست، اما، وقتی جلسهای با حضور دیپلماتهای مختلف تشکیل میشود، اشاراتی هم به موضوعات روز دنیا میشود و طبیعی است؛ اما، این اشاره شدن معنایش مذاکره نیست. بین مذاکره و گفتوگوهای حاشیهای باید تفاوت قائل شویم». ایران و گروه ۱+۵ پس از مذاکرات «بدون پیشرفت» وین ۴ در اواخر اردیبهشت ۹۲، در این دور از مذاکرات مصمم به آغاز نگارش متن توافق جامع هستهای بوده و از این رو، گفتوگوهای فشردهای را برگزار کردهاند که مهمترین آن، نشست سه جانبه ایران، امریکا و مسؤول سیاست خارجی اتحادیه اروپا در روز نخست گفتوگوها پس از ناهار کاری بود. روز دوم مذاکرات هم متمرکز بر نشست عمومی با ۱+۵، دیدار ظریف با آمانو و کنفرانس خبری مایکلمان و عباس عراقچی بود.
■ روز سوم مذاکرات هم با مذاکرات معاونان وزارت خارجه ایران و کشورهای ۱+۵ ادامه پیدا کرد. عراقچی و مجید تخت روانچی، معاون اروپا و امریکای وزارت امور خارجه، از سوی ایران مسؤول مذاکره با معاونان وزارت خارجه امریکا، روسیه، چین، بریتانیا، فرانسه و آلمان در حضور هلگا اشمید، معاون کاترین اشتون، مسؤول سیاست خارجی اتحادیه اروپا هستند. طرفها گفتوگوهای فشردهای را بر سر متن توافق نهایی انجام دادند و تلاش دارند تا وارد نگارش متن توافق جامع شوند. فضای مذاکرات بسیار مثبت است؛ به طوریکه نماینده چین از گفتوگو درباره همه موضوعات، حتی، فوتبال خبر میدهد. نماینده چین در مذاکرات گفت که ما درباره همه چیز، حتی، فوتبال در مذاکرات صحبت میکنیم.
■ او ادامه داد: «مذاکرات البته، مثل مسابقه فوتبال نیست و دو طرف به دنبال بازی برد- برد هستند». او گفت: «الان فرآیند مذاکرات برای نگارش متن در جریان است». مذاکرات امروز و فردا نیز در «هتل کوبورگ» شهر وین بر سر نگارش متن ادامه خواهد یافت.
مآخذ:...
هو العلیم