برداشت
از پایگاه سیاست ما؛ فقط ایده‌ای برای تأمل بیشتر
░▒▓ مقدمه
■ از انتخابات شانزدهمین دوره مجلس عوام هند (لوک سابا) به عنوان بزرگ‌ترین و طولانی‌ترین انتخابات جهان یاد می‌شود. در این انتخابات حدود ۸۰۰۰ کاندیدا طی ۳۵ روز با یکدیگر رقابت کرده و برنامه‌های خود را به ۸۱۴ میلیون واجد شرایط رأی دهی عرضه داشتند. به دنبال اعلام نتایج انتخابات هند یک دگرگونی عمده در صحنه سیاسی آن کشور به وجود آمد. حزب بهاراتیا جاناتا (بی جی پی) که در ده سال گذشته در جایگاه حزب مخالف قرار داشت با ارائه نمایشی خیره‌کننده و کسب ۲۸۳ از مجموع ۵۴۳ کرسی پارلمانی، اکثریت لازم برای تشکیل دولت را به دست آورد. در مقابل حزب حاکم کنگره ملی هند تنها ۴۴ کرسی را از آن خود کرد که شکستی فاحش برای باسابقه‌ترین حزب سیاسی شبه قاره هند محسوب می‌شود. با توجه به پیامدهای این تحول مهم؛ بسیاری از ناظران در داخل و خارج از هند به دقت آن را دنبال می‌کنند.
░▒▓ آینده قابل پیش بینی برای دولت مودی
■ حزب بی جی پی بیش از یک سال پیش ناراندرا مودی را به عنوان نامزد خود جهت احراز پست نخست وزیری معرفی کرد. مودی ۶۳ ساله سه دوره متوالی سر وزیر ایالت گجرات در غرب هند بوده و اقدامات اقتصادی موثر اوگجرات را به صنعتی‌ترین و یکی از پیشرفته‌ترین ایالات هند تبدیل کرده است. او با بهره‌گیری از کمپین منسجم و قوی، برگزاری بیشترین تعداد تجمعات انتخاباتی در هند و به مدد شخصیت قاطع و قدرت سخنوری خود توانست در فعالیت‌های تبلیغاتی پیشتازی کند. ضعف و ناکارآمدی دولت حاکم در زمینه مهار تورم، ایجاد اشتغال و برقراری عدالت و امنیت اجتماعی نیز به مودی فرصت داد تا مدل توسعه‌ای گجرات را به عنوان نسخه‌ای شفابخش برای هند تجویز و از این طریق نظر توده‌های محروم هند یعنی، اکثریت جمعیت آن کشور را به خود جلب کند. از مودی به عنوان یک ملی گرای هندو و از چهره‌های رادیکال حزب بی جی پی یاد می‌شود که نامش با خشونت‌های فرقه‌ای گره خورده است. به رغم این‌که در تحقیقات پلیس مدرکی دال بر گناهکاری مودی یافت نشده، اما، گفته می‌شود او از عوامل پشت پرده حوادثی مانند تخریب مسجد بابری در سال ۱۹۹۲ و کشتار حدود هزار نفر مسلمان در گجرات در سال ۲۰۰۲ است و به همین جهت به قدرت رسیدن او را خطری برای عنصر سکولاریستی سیستم سیاسی هند و اقلیت‌های مختلف قومی، زبانی، دینی و نژادی آن کشور می‌دانند.
■ حزب بی جی پی در مانیفست انتخاباتی و سایر تبلیغات خود برنامه‌هایی را عنوان کرده که نگرانی‌هایی را در داخل و خارج از هند دامن می‌زند. به عنوان نمونه، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
■ ۱- لغو ماده ۳۷۰ قانون اساسی هند که موقعیت ویژه‌ای را به جامو و کشمیر اعطا می‌کند و القاء آن به معنای الحاق کامل این منطقه به خاک هند است.
■ ۲- بازسازی معبد رام در محل مسجد بابری در ایالت اتار پرادش
■ ۳- اعمال قوانین مدنی یکسان در مورد کلیه اتباع هند بدون در نظر گرفتن مذهب، قومیت، زبان و غیره علاوه بر موارد فوق برخی موضع گیری‌های تند و افراطی مودی و دیگر رهبران بی جی پی بخصوص در مورد پاکستان، بنگلادش، مسلمانان هند و مسائلی از این دست موجب بروز نگرانی‌هایی از روی کار آمدن دولت بی جی پی شده است. از سوی دیگر، شایع است که نخست وزیر جدید هند، روحیه قاطع و تا حدودی خودکامه دارد و تصمیمات سیاسی و اقتصادی را در چارچوب روشمند جاری که از طریق حلقه‌هایی از معتمدین و مشاورین خود، اتخاذ و اجرا خواهد کرد.
░▒▓ پیش بینی در مورد تعامل دولت جدید هند با ایران
■ مدیریت روابط دوجانبه و طراحی شیوه تعامل با دولت جدید هند، مستلزم شناخت دقیق شرایط و سپس تجزیه و تحلیل فرصت‌ها و تهدیدات بر آمده از این دولت برای ما است. بدین منظور می‌توان عوامل مثبت و منفی در خصوص نحوه تعامل را به شرح زیر دسته‌بندی کرد:
░▒▓ پارامترهای مثبت دولت جدید هند برای ایران
■ ۱- حزب بی جی پی به واسطه علقه نژاد آریایی، به طور کلی، رویکرد مثبتی به ایران دارد.
■ ۲- جمهوری اسلامی ایران دوره‌ای از روابط دوستانه و همکاری‌های مطلوب با دولت بی جی پی را تجربه کرده است که در برخی منابع از آن، حتی، به عنوان بهترین مقطع روابط دوجانبه یاد می‌شود. در سال‌های ۲۰۰۲ و ۲۰۰۳ سفر آتل بیهاری و واجپایی نخست وزیر وقت هند به ایران و سفر آقای خاتمی رئیس جمهوری وقت اسلامی ایران به هند منجر به صدور اعلامیه‌های تهران و دهلی نو و امضای سند همکاری‌های استراتژیک میان دو کشور شد که می‌توان از طریق احیاء آن سند انرژی تازه‌ای به همکاری‌های فی ما بین تزریق کرد.
■ ۳- رهبران بی جی پی میان شیعه و سنی تفاوت آشکار قائل می‌شوند و برخلاف اهل سنت، شیعیان هند مشکل و اختلاف خاصی با حزب مذکور ندارند و، حتی، در برخی حوزه‌ها از وی حمایت کرده‌اند متقابلاً «بی جی پی نیز اهل تشیع را در تقابل با خود تعریف نمی‌کند» .
■ ۴- گرایش‌های قوی اقتصادی مودی و بخصوص جایگاه ویژه انرژی در دیدگاه‌های توسعه‌ای او به طور قطع به گسترش روابط اقتصادی دو کشور ایران و هند کمک خواهد کرد همان گونه که استفن پی کوهن تحلیل گر برجسته موسسه بروکینز سال ۲۰۱۳ در کتابش نوشت:
■ «مودی از منظر ایدئولوژیک رادیکال و سرسخت، ولی، به لحاظ دیدگاه‌های اقتصادی؛ فرصت طلبی و انعطاف‌پذیر است» .
■ ۵- نیاز مبرم هند به تأمین نفت خام و هم‌چنین، دسترسی به افغانستان و آسیای میانه، دولت جدید آن کشور را از همکاری و گسترش روابط با جمهوری اسلامی ایران گریزناپذیر می‌کند.
■ ۶- با توجه به تقابل رویکردهای بی جی پی با اغلب کشورهای مسلمان (پاکستان، بنگلادش، عربستان و...) به احتمال زیاد این حزب تمایل خواهد داشت با دستکم یک کشور مسلمان روابط خوب خود را حفظ کند و که در این صورت، ایران برایش بهترین گزینه خواهد بود. البته، سفر نواز شریف به هند و شرکت در مراسم تحلیف نخست وزیر جدید هند تا حدی این نظر را با چالش روبرو کرد.
■ ۷- برخی زوایای شخصیتی مودی از جمله قاطعیت وی در تصمیم‌گیری، می‌تواند گره گشا و تسریع‌کننده برخی طرح‌های مشترک دو کشور باشد که سال‌هاست به واسطه سیستم بوروکراتیک کُند هند و سیاست‌های پر تعلل طرف هندی دچار فترت شده‌اند.
■ بر اساس نکاتی که گفته شد می‌توان نتیجه گرفت با استقرار مودی در مسند نخست وزیری؛ مواضع افراطی و هندوگرایی سرسختانه او تعدیل شود و دولت بی جی پی نیز، حتی، با جدیت بیشتر از پیش به تحکیم مناسبات با ایران بپردازد. در این رابطه آن‌چه اهمیت دارد هوشیاری و مراقبت طرفین برای پرهیز از ورود به حوزه‌هایی است که امکان ایجاد حساسیت و بروز مشکلات غیر ضروری در آن محتمل است. به عنوان مثال، در این دوره فعالیت‌های فرهنگی، تماس با اقلیت‌ها و بویژه ارتباط با مسلمانان هند، احتیاط و برنامه ریزی دقیق‌تری می‌طلبد. با این حال نباید از جنبه‌های منفی احتمالی غفلت کرد، چرا که، وجود برخی عوامل و انگیزه‌ها در دولت بی جی پی می‌تواند زنگ خطری برای ما باشد.
░▒▓ پارامترهای منفی دولت جدید هند برای ایران
■ ۱- مودی یک ملی گرای هندو و یکی از تربیت یافتگان آر اس اس است. یک تشکل راست‌گرا و افراطی موسوم به «سازمان داوطلبان ملی گرا» که برنامه‌های افراطی مدنظر آن در اغلب موارد به افزایش فشار ضد مسلمانان می‌انجامد. آر اس اس در ایام انتخابات فعالیت‌های تبلیغی گسترده‌ای برای مودی انجام داد و یقیناً ما به ازاء آن را در تصمیمات کلان سیاسی، اقتصادی، مذهبی و فرهنگی از دولت مودی مطالبه خواهد کرد.
■ ۲- روابط ویژه‌ای میان حزب بی جی پی و رژیم صهیونیستی برقرار است. گفته می‌شود در انتخابات اخیر، سازماندهی تبلیغات مودی توسط سران این رژیم صورت گرفته و موساد و آر اس اس به طور مشترک در پیشبرد آن نقش داشته‌اند. اگر چه هند عموماً «سیاست خارجی متوازن و متعادلی را دنبال و از چرخش زیاد به سوی هر یک از بازیگران خودداری می‌کند، اما، با توجه به نفوذ لابی صهیونیستی همواره این احتمال وجود دارد که تقویت روابط هند و اسرائیل عرصه فعالیت ما را با محدودیت‌ها و دشواری‌هایی مواجه کند» .
■ ۳- برخی رهبران ارشد حزب بی جی پی با بهائیان روابط دوستانه‌ای داشته و، حتی، در مقاطعی در خصوص وضعیت آنان در ایران اظهار نظر کرده‌اند که در صورت تکرار می‌تواند حساسیت زا باشد.
■ ۴- برخی صاحبان سرمایه و مالتی میلیاردرهای هندی از جمله گروه ریلاینس (برادران امبانی) ، به لحاظ اقتصادی منافع خود را در تقابل با منافع ایران تعریف می‌کنند. این گروه دارای روابط بسیار خوبی با مودی بوده و از اصلی‌ترین تأمین‌کنندگان هزینه‌های تبلیغاتی او بوده‌اند. وجود و فعالیت این گروه‌های پر نفوذ هم می‌تواند میان دولت جدید هند و کشورمان فاصله بیندازد.
مأخذ:فارس
هو العلیم
