برداشت آزاد از فریدریش یوناس؛ فقط ایدهای برای تأمل بیشتر
▬ نحو خاص تجربهگرایی امیل دورکیم که در کتاب «قواعد روش جامعهشناسی»، مستدل میشود، با تجربهگرایی متکی بر تعمیمهای آماری تفاوت دارد. این تفاوت، بازتاب تأثیرپذیری او از مفهوم «آزمون فیصلهبخش» (crucial experiment) فرانسیس بیکن (Francis Bacon, 1561-1626) است.
▬ به زعم دورکیم، چون، نتایج دادههای استقرایی قابل اعتماد نیستند، هر کس که خواهان شناخت حقیقت باشد، چارهای ندارد، مگر آن که به عناصر بنیادین دست پیدا کند و آنها را اساس «آزمون فیصلهبخش» خود قرار دهد.
▬ دورکیم، در حساسترین فرازهای کتاب «قواعد روش جامعهشناسی»، به جای آن که به آثار تجربهگرایان مدرن توجه کند که با بسط استقرایی دستاوردهای تجربی خود، قانونی را تعمیمپذیر میکردند، به فرانسیس بیکن و مفهوم «آزمون فیصلهبخش» او که از علم شیمی وام گرفته بود، توجه داشت. روش علم شیمی، دستیابی به عناصر بنیادین، و در بهترین حال، جدول تناوبی عناصر است، تا بر مبنای آن، گوناگونی عظیم دنیای مواد را توضیح دهد.
▬ برداشت بیکن از «آزمون فیصلهبخش» هم در نوع خود و در تفسیر روح دنیای مدرن الهامبخش است. برای بیکن، مفهوم «آزمون فیصلهبخش» متضمن نوعی جاندارپنداری طبیعت است؛ باید با آزار و شکنجه طبیعت، درهای بسته او را به روی محقق گشود، و وی را تجزیه نمود تا عناصر بنیادین خود را بنماید.
▬ «واقعیت اجتماعی» برای دورکیم، موضوعی غیرتاریخی، با ماهیتی فرافردی است که در «آزمون فیصلهبخش»، نمایان میشود و متغیرهای متفاوت آن با روش «تغییرات موازی» (parallel changes) قابل بررسی است. در فرآیند بررسی تفاوت تبلورهای موازی واقعیت اجتماع، خصوصیات موضوعات سلب میشود، و آنچه نمایانده میگردد، عناصر بنیادین سازنده واقعیت اجتماعی است. برای مثال یکی از قوانین مشهور جامعۀ اسکیمو را میتوان برای دیگر جوامع بشری معتبر دانست. یکی از پدیدههای دینی متداول در قبایل ارونتا، در فرانسه مدرن نیز پدیدهای دینی شناخته میشود.
مآخذ:...
هو العلیم