برداشت 
آزاد از احمد رضا روشن؛ فقط ایده‌ای برای تأمل بیشتر
☱ سهم بخش دولتی نسبت به بخش خصوصی در تأمین منابع مالی آموزش عالی در کشورهای پیشرفته بیشتر است. این در حالیست که تصویر آموزش عالی برزیل، در حال حاضر یک تصویر پیچیده است با نااطمینانی‌هایی نسبت به آینده ویژگی‌ها، شرایط اجرایی و وضعیت خصوصی‌سازی از کشوری به کشور دیگر متفاوت است، چرا که، جوامع به لحاظ تاریخی، فرهنگی و سایر ویژگی‌ها با هم تفاوت دارند. گر چه مشابهت‌هایی نیز بین کشورها قابل تشخیص است.
☱ از دهه ۱۹۹۰ میلادی، دولت برزیل اجرای برنامه‌هایی برای غلبه بر بحران‌های اقتصادی این کشور را آغاز کرد که در راس این برنامه‌ها خصوصی‌سازی قرار داشت. البته، در کنار خصوصی‌سازی، اجرای سیاست‌هایی از جمله مدرنیزاسیون صنایع، کنترل تورم و تعدیل مالی و بودجه دولت هم دنبال شد.
☱ گرچه برنامه خصوصی‌سازی در برزیل در برخی از بخش‌ها نظیر بانک‌ها، نیروگاه‌های برق، مخابرات و ارتباطات از راه دور با موفقیت همراه بود، اما، در مجموع، خصوصی‌سازی در این کشور یک سیاست ناموفق قلمداد می‌شود، به طوری که همراه با منافع اندک، ولی، توام با افزایش بیکاری و تورم و مالیات بوده است. پس از اجرای خصوصی‌سازی در برزیل نرخ رشد اقتصادی طی سال‌های ۱۹۹۵ تا ۲۰۰۲ به طور متوسط تنها ۳/۲ درصد بود و در سال ۲۰۰۲ معادل ۳۷ درصد جمعیت زیر خط فقر قرار داشتند.
☱ اما خصوصی‌سازی آموزش عالی در برزیل، بیشتر بر افزایش تعداد موسسات خصوصی مبتنی بود، به طوری که تعداد آن‌ها طی دوره ۱۹۹۵ تا ۲۰۰۲ حدود ۱۸۴ درصد رشد داشت (یعنی نزدیک به سه برابر شد) و در سال ۲۰۰۴ میزان گردش مالی در بازار بخش خصوصی آموزش عالی برزیل بیش از چهار میلیارد دلار بود.
☱ رشـد قـابـل توجه آموزش عالی برزیل در دهه ۱۹۹۰ میلادی آغاز شد و بیشترین رشد طی سـال‌های ۱۹۹۴ تا ۱۹۹۹ رخ داد بـه طـوری که ثبـت نـام در دوره‌های لیسانس، فوق لیسانس و دکترا (هم در موسسات دولتی، و هم خصوصی آموزش عالی) به ترتیب ۴۳ درصد، ۵/۲۳ درصد و ۴/۵۸ درصد رشد داشت. البته، سهم بخش خصوصی در این رشد بیش از بخش دولتی بود به طوری که طی این مدت، تعداد ظرفیت‌های پذیرش ایجاد شده توسط بخش خصوصی دو برابر شد.
☱ یکی از مسائل آموزش عالی برزیل این است که بیشترین وزن و اهمیت بر دوش موسسات آموزش عالی دولتی است. به طوری که ۹۰ درصد تحقیقات کشور برزیل در موسسات دولتی انجام می‌گیرد و بهترین فارغ التحصیلان از دانشگاه‌های دولتی (دانشگاه‌هایی مانند سائوپائولو، کامپیناس و ریودوژانیرو) بیرون می‌آیند. گر چه برخی از موسسات خصوصی دارای استانداردهای بالای آموزشی هستند. بخش خصوصی آموزش عالی برزیل به صورت مکمل برای بخش دولتی رشد کرده است بویژه در شرایطی که بودجه آموزش عالی دولتی این کشور، کفاف پاسخگویی به تقاضای اجتماعی برای ورود به آموزش عالی را نمی‌داد.
☱ به هر حال، تصویـر آموزش عالی بـرزیـل، در حـال حـاضر یک تصویر پیچیده است با بی‌اطمینانی‌هایی نسبت به آینده. از جمله این‌که تأمین مالی دانشگاه‌های دولتی برزیل با مشکلات متعددی مواجه است و، حتی، ممکن است برخی از این موسسات در آستانه ورشکستگی مالی قرار گیرند.
☱ از سوی دیگر، آموزش عالی برزیل با مشکلات بی‌شماری در مواجهه با تأمین نیازهای توسعه‌ای برزیل دست به گریبان است. برای این‌که دانشگاه‌های برزیل بتوانند نقش خود را در توسعه مرزهای دانش ایفا نمایند، نیاز به سرمایه‌گذاری زیاد (بویژه در بخش دولتی) دارند و با موقعیت بغرنج و متناقضی مواجهد. در حالی که در سال ۲۰۰۰ میلادی تنها ۶۸ درصد ظرفیت پذیرش موسسات آموزش عالی خصوصی برزیل پر شد، اما، بسیاری از جوانان برزیل که متقاضی ورود به آموزش عالی بودند، از ادامه تحصیل در آموزش عالی محروم شدند، چرا که، موسسات آموزش عالی دولتی پاسخگوی تقاضای آنان نیست و گر چه ظرفیت پذیرش در موسسات خصوصی وجود دارد، اما، هزینه تحصیل در آن‌ها بسیار گران است؛ بنا بر این، گر چه طی دهه ۱۹۹۰ میلادی، آموزش عالی کشور برزیل گسترش یافته است، اما، این گسترش، بیشتر نصیب اقشار مرفه جامعه شده و سهم جوانان با پشتوانه اقتصادی و اجتماعی پایین در آموزش عالی کمتر شده است. به عبارت دیگر، به لحاظ اجتماعی، رشد آموزش عالی برزیل متعادل نبوده و طی دهه ۹۰ میلادی سهم اقشار پایین جامعه و جوانان متعلق به خانواده‌های کم درآمد در میان دانشجویان از ۵/۸ درصد به ۹/۶ درصد کاهش یافته است.
░▒▓ در مجموع...
☱ در مجموع، می‌توان گفت که اهمیت و کیفیت موسسات آموزش عالی خصوصی از کشوری به کشور دیگر متفاوت است. مثلاً، در مکزیک یک بخش خصوصی آموزش عالی گره خورده با بخش بازرگانی و صنعت در مقابل، بخش دولتی وامانده به گونه‌ای برجسته و ممتاز خودنمایی می‌کند. در عوض، در برزیل، یک بخش خصوصی کم اعتبار، ولی، با قابلیت عظیم جذب تقاضا وجود دارد. در ژاپن بخش خصوصی آموزش عالی، سه چهارم کل پذیرفته شدگان را پوشش می‌دهد، ولی، در بسیاری از کشورها بخش عمومی یعنی، بودجه دولت، منبع اصلی تأمین مالی آموزش عالی باقی مانده است. نکته عجیب این است که بر خلاف انتظار، سهم بخش دولتی نسبت به بخش خصوصی در تأمین منابع مالی آموزش عالی در کشورهای پیشرفته بیشتر است.
برداشت آزاد از دنیای اقتصاد
هو العلیم
