فیلوجامعه‌شناسی

تاریخ سینما در ایران؛ بخش سوم/تلاش‌های نافرجام برای خارج کردن سینما از رکود

فرستادن به ایمیل چاپ

برداشت آزاد از نیلوفر کسری؛ فقط ایده‌ای برای تأمل بیشتر


▬ رکود سالن‌های سینماهای تهران، سینماداران را بر آن داشت تا با دست زدن به اقدامات گوناگون شمار تماشاگران خود را افزایش دهند. از جمله این اقدامات علاوه بر استخدام مترجمان و توضیح‌دهندگان شوخ و بذله‌گو و استخدام گروه نوازنده، دادن بستنی و لیموناد مجانی در سالن سینماها بود.
▬ گاه سینماداران، حتی، در فروش بلیت نیز تغییراتی می‌دادند، به طوری که سینمای زرتشتیان یک نسخه روزنامه اطلاعات را به جای بلیت قبول می‌کرد یا در سینمای دیگر بعد از خرید یک بلیت، بلیت دوم نصف قیمت داده می‌شد، اما، هم‌چنان سالن سینماها خالی بود. تا این‌که در سال‌های حکومت قاجار عده‌ای از جوانان تحصیل‌کرده تازه از اروپا برگشته تصمیم گرفتند سالن‌های مخصوص بانوان تاسیس کنند تا از این طریق بر شمار فروش بلیت‌های خود بیفزایند.
▬ آنان اعتقاد داشتند، مادامی که نیمی از جامعه به سینما راه نیابد، به شمار تماشاگران اضافه نخواهد شد از جمله این افراد کلنل علینقی‌خان وزیری بود که به همراهی خان‌بابا معتضدی اقدام به تاسیس سالن سینما برای بانوان کرد.
▬ خان‌بابا معتضدی درباره این اقدام می‌گوید: در آن روزها هنوز بانوان به سالن سینما راه نداشتند، لذا، من فیلم‌هایی را که خود تهیه کرده یا از خارج آورده بودم در مجالس فامیلی برای بانوان نیز نمایش می‌دادم، ولی، بعد با یکی از صاحبان سینما مذاکره کردم و به اتفاق سینمایی مختص بانوان درست کردیم.
▬ کلنل علینقی وزیری پیشنهاد کرد تا سالن نمایش او را که واقع در لاله‌زار بود، به این کار اختصاص دهیم و به این ترتیب، سینمای صنعتی تاسیس شد که فقط فیلم برای خانم‌ها نمایش می‌داد و بعد از تاسیس این سینما بود که ورود خانم‌ها به سینمای دیگر هم رواج پیدا کرد. این سینما پس از مدتی به دلیل بروز حریق و آتش‌سوزی که به دلیل اتصال سیم برق به وجود آمده بود، تعطیل شد.
▬ صبح روز بعد، اعلاناتی برای توضیح واقعه در روزنامه ناهید، شماره ۲، تاریخ سه‌شنبه ده مهر هزار و سیصد و هفت به چاپ رسید و در آن ذکر شد:


-----------------------------------
«اما راجع به حریق سینمای صنعتی، خوشبختانه اضطراب و نگرانی، مورد پیدا نکرد. به این معنی که توجه مخصوص رییس محترم نظمیه و مراقبت و جدیت و فداکاری مأموران نظمیه و بلدیه و نظامیان با فقدان هرگونه وسایل لازمه نه تنها خیلی زود آتش خاموش و به نقاط دیگر سرایت نکرد، بلکه جز دو سه نفری که به دست و صورتشان جراحت مختصری وارد شده بود، تلفاتی به وقوع نپیوست و مقدار زیادی هم از لباس و زیورآلات خانم‌ها که از فرط وحشت به داخله عمارت سینما انداخته و فرار کرده بودند از طرف مأمورین نظمیه جمع‌آوری و به صاحبانشان مسترد شد. خلاصه، از وقوع این حادثه، بی‌اندازه متأثر و متأسف با آقای وزیری اظهار همدردی می‌کنیم. در این حادثه فجیع، وقتی انسان منظره رقت‌خیز فرار و چهره مضطرب و ترسناک خواتین [جمع «خاتون»] محترم و اطفال معصوم را به خاطر می‌آورد بی‌اختیار به این نکته متذکر می‌شود که چه عیب داشت اگر شوهران و برادران و اقربای آن‌ها نیز در آن موقع با آن‌ها همراه بودند، و با قوت قلب که مخصوص جنس مرد است از وحشت‌زدگی آن‌ها جلوگیری و آنان را به اثبات و خونسردی و مقاومت با خطر توصیه و در استخلاص آن‌ها کمک می‌کردند».
-----------------------------------


▬ به این ترتیب، امکان ایجاد سینماهای مختلط در اذهان سینماگران به وجود آمد و چندی بعد، علی وکیلی که مدتی بود به نمایش فیلم در سالن گراند هتل به طور منظم هر هفته (دوشنبه و جمعه) می‌پرداخت، به دلیل نپذیرفتن اذهان جامعه بار دیگر به ایجاد سینمای مخصوص بانوان دست زد، او سالن مدرسه زرتشتیان (در خیابان نادری) را اجاره و سینمایی در آن تاسیس کرد، تا بانوان را به سینما جلب کند، و به این منظور، آگهی‌هایی در نشریات چاپ کرد، و حتی، گفت کسانی که نسخه‌ای از این روزنامه را ارائه دهند، می‌توانند بدون خرید بلیت فیلم را تماشا کنند، اما، با این ترفندها، طرفی نبست و سالن‌های سینما هم‌چنان خالی ماند.
▬ بدون حضور تماشاگران زن، سینماداران نمی‌توانستند به فکر سودهای کلان باشند، لذا، بار دیگر دست به اقدامات جدیدی زدند و این بار تصمیم گرفتند که در بالکن‌های سالن خانم‌ها را جا دهند و، حتی، فیلم‌هایی به این شکل نمایش دادند، اما، تعداد کم تماشاگران این عمل را بی‌فایده کرد. تا این‌که سرانجام، خان‌بابا معتضدی فکر ایجاد سینمای مختلط را عملی کرد. بویژه آن‌که اوضاع زمانه با روی کار آمدن سلسله پهلوی فراهم بود. وی سالنی در میدان مخبرالدوله اجاره کرد و سینمای پری را افتتاح کرد و به این ترتیب، مردها در یک طرف سالن و زن‌ها در سمت دیگر نشستند. ترفند آخر کارساز شد، گر چه هم‌چنان قشر متدین جامعه از تماشای فیلم استقبال نمی‌کرد، اما، سیاست دولت رواج فرهنگ غرب بود و به همین دلیل تعداد سینماهای مختلط در تهران و، سپس، سایر شهرستان‌ها افزایش یافت و از مهم‌ترین و مجلل‌ترین آن‌ها سالن سینمای گراند هتل بود که به سعی و کوشش علی وکیلی ایجاد و بهره‌برداری شد. به دنبال گسترش سینماهای مختلط اعلان‌های جدیدی در سطح شهر پخش شد:


-----------------------------------
اعلان گراند سینما و ورود خواتین:
«چون موسسین گراند سینما برای خدمت به نوع، قسمتی از سالن را مخصوص خانم‌های محترمه نموده‌اند، لذا، امشب عموم اهالی را دعوت به تماشای فیلم‌های جدیدالورود و بی‌نظیر خود می‌کنند، و به مناسبت تشریف فرمایی خانم‌های محترم، از امشب سری اول و دوم سریال معروف» گلوله مس را در یک شب نمایش می‌دهد تا عموم اهالی از زن و مرد، از تماشای آن بهره‌مند شوند. درب ورود خواتین محترمه، از گراندسینما و آقایان محترم از گراند هتل است. کارکنان سینما و هم‌چنین، اداره جلیله نظمیه، به وسیله مأمورین خود از ورود زن‌های بی‌عفت و جوان‌های هرزه و فاسد العقیده به محل سینما و از فروش بلیت به آن‌ها خودداری خواهد کرد.
-----------------------------------


▬ این شیوه، هم‌چنان ادامه داشت تا این‌که بعد از واقعه کشف حجاب در چهارشنبه هفده دی هزار و سیصد و چهارده، زنان در کنار مردان به تماشای فیلم پرداختند.
▬ به طور کلی، سینما در این زمان، فقط قشر محدودی را در بر می‌گرفت، و فقط در تهران و شهرهای بزرگ رواج داشت. بویژه آن‌که اکثریت زنان بعد از واقعه کشف حجاب، حتی، از رفت و آمد در مجامع عمومی پرهیز می‌کردند تا چه رسد به گذراندن اوقات فراغت خود در کنار مردان.
برداشت آزاد از دنیای اقتصاد
هو العلیم

نوشتن نظر
Your Contact Details:
نظر:
<strong> <em> <span style="text-decoration:underline;"> <a target=' /> [quote] [code] <img />   
Security
کد آنتی اسپم نمایش داده شده در عکس را وارد کنید.