فیلوجامعه‌شناسی

تاریخ سینما در ایران؛ بخش دوم/سینما در عهد قاجار

فرستادن به ایمیل چاپ

برداشت آزاد از نیلوفر کسری؛ فقط ایده‌ای برای تأمل بیشتر


▬ در ابتدا، سالن‌های سینمایی توسط اقلیت‌های دینی و افراد غیر ایرانی ایجاد شد. اولین فرد از این گروه که اقدام به گشایش سینما کرد روسی‌خان بود. وی در سال ۱۲۵۴ق در تهران از پدری انگلیسی و مادری روسی متولد شد و نام اصلی‌اش ایوانف بود. در آغاز سلطنت مظفرالدین ‌شاه به عنوان یکی از تکنسین‌های عکاس‌خانه شاهی استخدام شد و در آغاز سلطنت محمدعلی ‌شاه به ریاست بخش عکاسی دارالفنون و مقام عکاس‌باشی دربار دست یافت.
▬ شهرت وی به روسی‌خان به دلیل عکس‌های جالبی بود که از محمدعلی شاه و خانواده‌اش برداشته بود و به این سبب از جانب شاه به این عنوان ملقب شده بود. او در سال ۱۲۸۵ش پس از آگاهی از تمایل عمومی مردم به سینماتوگراف، یک دستگاه نمایش و پانزده حلقه فیلم۶۰۰ الی ۸۰۰ میلی‌متری از کمپانی پاته خریداری کرد و مشغول نمایش فیلم‌های کمدی در اندرون شاهی و خانه‌های اعیان و اشراف شد. هم‌چنین، در مجالس عروسی از جمله عروسی ظل‌السلطان در باغشاه به نمایش فیلم‌های کمدی پرداخت. روسی‌خان بر عکس، ابراهیم خان صحاف‌باشی فردی درباری بود و با محمدعلی‌ شاه و لیاخوف سردار روس و عامل به توپ بستن مجلس روابط خوبی داشت.
▬ روسی‌خان در سال ۱۲۸۷ش به دنبال کسب سود و درآمد بیشتر به تاسیس یک سالن سینما در خیابان علاء‌الدوله (فردوسی فعلی) پرداخت و سالن را با نمایش فیلمی از جنگ روس و ژاپن افتتاح کرد. مدتی بعد سالن بزرگ‌تری در خیابان لاله‌زار اجاره و آن را با نام «تماشاخانه بومر و روسی‌خان» بازگشایی کرد. فیلم‌هایی که او نمایش می‌داد، اکثراً روسی بود یا از روس‌ها حمایت می‌کرد. به همین دلیل، مورد حمایت روس‌های مستقر در ایران بویژه لیاخوف قرار گرفت، و همین حمایت، موجب ‌شد که مخالفت‌های ایرانیان با فیلم‌های نمایشی تأثیری در کار او نداشته باشد. با قدرت‌گیری انقلابیون، سالن سینمای روسی‌خان، یک‌شبه توسط مجاهدین مسلح اشغال شد و فیلم‌های انقلابی به نمایش در ‌می‌آمد و شب دیگر توسط قزاق‌های روسی اشغال شده و فیلم‌های مطلوب روس‌ها دیده می‌شد.

▬ آقایوف (مشهور به تاجرباشی) نیز کار سینماداری را شروع کرد. او در ابتدا، در خیابان چراغ‌ گاز در قهوه‌خانه زرگرآباد به نمایش فیلم می‌پرداخت و به دلیل استقبال مردم از این سالن مورد اعتراض روسی‌خان واقع شد. کار به زد و خورد کشید، اما، آقایوف از پا ننشست و سالن کوچکی با بیست صندلی در خیابان ناصرخسرو راه انداخت.
▬ درگیری‌های این دو، عاقبت به زندانی شدن آن‌ها انجامید، اما، پس از آزادی روسی‌خان که از حمایت لیاخوف برخوردار بود، جواز کسب دریافت و سالن جدیدی در دروازه قزوین (بازارچه قوام) به راه انداخت. فعالیت روسی‌خان در تهران هم‌چنان ادامه داشت تا این که محمدعلی شاه شکست خورد و به روسیه پناهنده شد. روسی‌خان نیز که تا آن زمان تحت حمایت روس‌ها و شاه فعالیت می‌کرد، ناچار ایران را ترک کرد. او در سال ۱۲۹۱ش به فرانسه مهاجرت کرد و به خدمت همسر محمدعلی شاه در آمد و تا زمان مرگ در کنار خاندان قاجار بود.

▬ شخصی ارمنی به نام «آرداشس باتماگرایان» (معروف به اردشیرخان ارمنی)، در سال ۱۲۹۱ش در خیابان علاء‌الدوله، سالن باز کرد و با پخش سریال‌های تارزان، محبوبیتی یافت. از اقدامات مهم او، تفهیم فیلم‌های خارجی به ایرانیان بود. اردشیر خان یک مترجم که به بیان صحنه‌های فیلم و ترجمه جمله‌های زیرنویس می‌پرداخت آورد و گروهی نوازنده گمارد که به نواختن موسیقی متناسب با صحنه‌های فیلم می‌پرداختند. از جمله اقدامات دیگر او ایجاد بوفه در سالن سینما بود که بر جذابیت سالن سینما و استفاده از آن به عنوان یک تفریح شادی بخش خانوادگی افزود.
▬ در تیر ۱۲۹۴ اردشیرخان، سالن «مدرن سینما» و در سال ۱۲۹۶ سالن «خورشید» را افتتاح کرد، اما، بعدها به دلیل اختلاف و درگیری با نظمیه تعطیل شد.
▬ از این زمان به بعد تا پایان عصر قاجار سینما، تنها به عنوان وسیله سرگرمی عده قلیلی مورد استفاده قرار گرفت، و از سویی دیگر، ضعف امکانات حمل و نقل در واردات فیلم موجب تکرار فیلم‌های نمایش داده می‌شد. بنا بر این، سینما بازارش داغ‌تر از پیش نشد، و دوران رکود را طی کرد، به طوری که چند سینمای تهران فقط به نمایش یک سانس در روز اکتفا می‌کردند.
برداشت آزاد از دنیای اقتصاد
هو العلیم

نوشتن نظر
Your Contact Details:
نظر:
<strong> <em> <span style="text-decoration:underline;"> <a target=' /> [quote] [code] <img />   
Security
کد آنتی اسپم نمایش داده شده در عکس را وارد کنید.