تامس 
هابز در «لویاتان»؛ ایده‌ای برای تأمل بیشتر
▬ هم‌چنان که عدالت، وابسته به میثاق قبلی است، سپاس‌گزاری، نیز منوط به مرحمت قبلی، یعنی، هبه‌ی بلا عوض قبلی است، و این، چهارمین قانون طبیعت است که می‌توان آن‌را بدین شکل بیان کرد: هرگاه کسی از دیگری به صرف مرحمت و کوششی که در حق وی روا داشته سودی ببرد دلیل معقولی ندارد که صاحب کرم را از نیک‌خواهی خود نادم سازد. زیرا، هیچ‌کس بدون انتظار خیری برای خود، [در حق دیگری] لطف نمی‌کند؛ بدان علت که بخشش، عملی اختیاری است؛ و هر عمل اختیاری از سوی هر فرد، خیر شخصی خود اوست و اگر آدمی بداند که اعمالش، نتیجه‌ای [برای خود او] به بار نمی‌آورد، هیچ اقدام خیرخواهانه‌ای صورت نخواهد گرفت، و اعتماد و اطمینان از دل مردم بیرون خواهد رفت؛ و دیگر، تعاون متقابل میان آدمیان وجود نخواهد داشت؛ و افراد بشر از یکدیگر بیگانه خواهند بود، و بنا بر این، هم‌چنان در حالت جنگ باقی خواهند ماند؛ و این، خلاف آن قانون نخستین و اساسی طبیعت است که به مردم «صلح‌جویی» را حکم می‌دهد.
▬ عدم رعایت این قانون، «ناسپاسی» خوانده می‌شود، و با مرحمت و بخشش همان نسبت را دارد که بی‌عدالتی با تعهد ناشی از میثاق. قانون پنجم طبیعت، «مدارا کردن» است، بدین عبارت که: هر انسانی باید بکوشد تا خود را با کسان دیگر سازگار کند.
مآخذ:...
هو العلیم
